Arsenaaltheater

Arsenaal Vlissingen Arsenaalplein 1, 1685 [pand]. Theater (1810-1813, 1935-1966, 1993-…).

Arsenaaltheater, ca. 2010, bron: Google maps

Een eerste gravure van het huidige gebouw dateert van 1585. Ook architectonisch onderzoek wijst uit dat het pand, destijds bestaande uit twee delen met een poort ertussen, reeds in of voor de zeventiende eeuw werd gebouwd. Het gebouw was oorspronkelijk eigendom van de gemeente en zou in 1620 verkocht zijn aan de baljuw van Vlissingen, die het gebruikte als opslagplaats voor geconfisqueerde goederen.

Napoleontische tijd

Pas twee eeuwen later zou het pand voor het eerst dienst doen als theater. Nederland werd indertijd als ‘Bataafse Republiek’ bezet door de legers van Napoleon, die vanaf de Zeeuwse kustlijn in combinatie met Antwerpen oorlog voerde met de Engelsen. Nadat een bombardement in 1809 Vlissingen grotendeels in puin had gelegd, gaf Napoleon opdracht tot de bouw van een bomvrij militair hospitaal. Op de beoogde locatie op het Arsenaalplein bevond zich echter nog een intact gebleven woonwijk, die dientengevolge zou moeten worden gesloopt. De toenmalige Vlissingse burgemeester Abraham van Doorn stemde in met het plan op voorwaarde dat naast het hospitaal een theater zou komen: hoogstwaarschijnlijk heeft Arsenaalplein 1, heringericht en voorzien van een nieuwe gevel, tussen 1810 en 1813 dienstgedaan als theater onder de naam Concertgebouw. Vervolgens kregen de Engelsen toestemming van de gemeente om het gebouw te gebruiken als opslagplaats. Het naastgelegen veld werd door militairen gebruikt voor exercitieoefeningen. Over de verdere functies van het pand tot 1895 zijn geen exacte gegevens beschikbaar. Onder andere een touwslager en een handelaar in kokosmatten zouden het in de tussenliggende decennia hebben geëxploiteerd. In 1896 kocht WERKLIEDENVERENIGING DE SCHELDE het pand op om er een sociëteitsgebouw van te maken.

20ste eeuw

Het Arsenaal theater anno 1900, bron: archieven.nl

In 1935 werd het gebouw in deze staat overgenomen door de gebroeders Ots, die het lieten uitbreiden met een zaal voor 600, een zaal voor 200 en een bestuurskamer voor 50 mensen. Vanaf dat moment kreeg het Concertgebouw haar oorspronkelijke functie terug: het werd een locatie voor allerhande publieke activiteiten zoals dansavonden, toneelavonden, concerten en feesten maar ook bokswedstrijden, tentoonstellingen en kermissen. Avondprogramma’s werden verzorgd door artiesten en instanties variërend van Toon Hermans en Snip en Snap tot de turnvereniging en de reddingsbrigade.

Arsenaal, de tweede kleine zaal, foto: Dok Kunneman, 2012

In 1966 werd het Concertgebouw opgekocht door de Pinkstergemeente, die de grote zaal liet ombouwen tot kapel. In 1980 werd de kapel verwoest door een hevige brand. Na een inzamelingsactie kon het pand echter in ere worden hersteld: er kwam nu een kerkzaal voor 700 mensen.

In de jaren negentig vatte de gemeente Vlissingen het plan op om de stad toeristisch aantrekkelijker te maken. Zo werden aan hetzelfde Arsenaalplein het viersterrenhotel Arion en het Arsenaal Maritiem Attractie Centrum geopend. Hier hoorde ook een theater bij. Toen de Belgische ondernemer Alexander Loontjes in 1993 het oude Concertgebouw opkocht van de Pinkstergemeente, gaf hij toestemming voor een theater, mits hij in het naastgelegen pand een casino zou mogen openen. De gemeente ging akkoord. Nog in hetzelfde jaar verkocht Loontjes het Concertgebouw, dat omgedoopt werd tot Arsenaaltheater, door aan investeringsmaatschappij Reggeborgh.

21ste eeuw

Arsenaal, grote zaal vanuit de regiekamer, foto: Dok Kunneman, 2012

Het pand werd geëxploiteerd en gevormd naar de huidige staat door Bart Stinenbosch, die sinds 2000 eigenaar is van het pand. De kerkzaal is omgebouwd tot een grote zaal met een uitschuifbare tribune; zodoende heeft de ruimte 300 zit- en 750 staanplaatsen. De drie kleine zalen op de eerste etage en de foyer worden gebruikt voor onder meer gemeentelijke en institutionele bijeenkomsten. Tevens kunnen alle zalen worden gehuurd voor bruiloften, feesten, herdenkingen en andere gelegenheden. In de grote zaal vinden wekelijks meerdere voorstellingen plaats in categorieën variërend van toneel, cabaret en musical tot dans en sport. Tevens wordt de ruimte gebruikt voor debatten, huldigingen, lezingen en conferenties. Onder anderen Youp van ’t Hek, Freek de Jonge, Richard Groenendijk, Mathilde Santing en Jacques Brel hebben optredens gegeven in het theater, dat tevens een podium biedt aan lokale bekendheden en instituties zoals de cultuurafdeling van Hogeschool Zeeland.

Zie ook: Arsenaal (Encyclopedie van Zeeland, 1982-1984)

Auteur

Dok Kunneman (UCR), 2012

Bronnen

• ‘Arsenaaltheater biografie.’ Muziekencyclopedie. Muziek Centrum Nederland., 8 maart. 2012.
• ‘Arsenaaltheater geschiedenis.’ Arsenaaltheater., 7 maart. 2012.
• Met dank aan Bart Stinenbosch voor het interview op 12 maart 2012.