Travalje

Travalje

Travalje in Biggekerke, in 1996 gebouwd op de plaats waar vroeger de smederij was, foto: W. van Gorsel, 2021, bron: ZB, Zeeuwse Beeldbank, rec.nr. 186938

Hoefstal

Een travalje is een hoefstal bij een smederij waarin in het verleden een hoefsmid een paard vastmaakte om deze van nieuwe hoefijzers te voorzien. Voor de hoefsmid was de travalje een belangrijk hulpmiddel om een paard veilig en makkelijk te beslaan. Het uit de hand beslaan kwam in Zeeland bijna niet voor omdat er veel werd gewerkt met trekpaarden, waarvan de benen te zwaar waren om te tillen.

In vele Zeeuwse dorpen en steden was vroeger het werk van een smid bij smidsvuur en aanbeeld een bekend gezicht. Ook het beslaan van paarden was voor een smid werk voor alle dag. Deze travalje was een werktuig waarin een paard werd vastgezet aan het halster en de hoefsmid bond dan één hoef aan de zijligger van de travalje vast zodat hij rustig zijn werk kon doen: de hoef bijkappen en afvijlen, het hete ijzer inbranden in de hoef (dat had een speciale geur), nadat hij het in het smidsvuur op maat had gesmeed, waarna het hoefijzer werd vastgetikt met stalen hoefnagels. Een mooi en dankbaar ambacht, voor paard, boer en ruiter en zeker voor de smid.

Soms telde een dorp meer dan één travalje. Door de verzuiling had iedere smid zijn eigen klanten. Verder was er voor de smid vaak nog heel veel ander werk te doen: het repareren van al het 'gerij' (karren, rijtuigen, landbouwwerktuigen), die in gebruik waren bij de boerenstand en de burgerij. Maar ook het maken van hekwerken, gereedschappen en allerhand ijzerwerk voor gebruik op de boerenhoeve. En natuurlijk het beslaan van alle paarden uit de omgeving.

Verdwijnen travaljes

Voor de Tweede Wereldoorlog en de watersnoodramp maakten travaljes deel uit van het straatbeeld van de Zeeuwse dorpen. Door de mechanisatie en de komst van tractoren werden de trekpaarden overbodig, en werden er minder paarden beslagen. Travaljes werden vaak een sta-in-de-weg en verdwenen uit het straatbeeld. Mede door een gebrek aan opvolging verdwenen ook de smederijen.

Cultureel erfgoed

De Stichting Vrienden van de Travalje stelt zich ten doel de travaljes voor het nageslacht te bewaren. In een aantal plaatsen in Zeeland, bijvoorbeeld Biggekerke, Geersdijk of Ovezande, is een travalje teruggeplaatst. Travaljes maken deel uit van het cultureel erfgoed.

Auteur

Wim van Gorsel, 2021

Bronnen

• Stichting Vrienden van de Travalje
• Zeeuwse gemeenten
• www.travlje.eu