Zandenburg

Zandenburg (sandenburgh)

300pxkasteel Zandenburg anno 1559 oorspr. gravure van J.Koole. [1839] naar een schilderij in het stadhuis van Veere. Prentbriefkaart J. Perrels. Bron: ZB/Beeldbank Zeeland, rec.nr. 28410

1: Kasteel

Voormalig kasteel ten zuidwesten van Veere. Rond 1280 liet Wolfert I van Borssele, de stamvader van de heren van Veere, in de heerlijkheid Zandijk een kasteel (Zandenhurg) bouwen. In de loop des tijds is het door de heren Van Borssele voortdurend veranderd en vergroot. Onder Wolfert VI die gehuwd was met Maria Stuart, werd rond 1450 een nieuw kasteel gebouwd. In 1505 ging een deel van dit kasteel door brand verloren. Hoewel het verwoeste deel werd vernieuwd herkreeg Zandenburg niet meer zijn oude luister. Het was in de late middeleeuwen een indrukwekkend gebouw en een van de belangrijkste sterkten op Walcheren. Toen Wolfert VI in 1486 overleed kwam Zandenburg door zijn dochter Anna, gehuwd met Philips van Bourgondie, in bezit van het geslacht Van Bourgondië. Philips werd opgevolgd door zijn zoon Adolf en na diens dood door zijn kleinzoon Maximiliaan (kinderloos overleden in 1558). Naast zijn woonfunctie diende het kasteel als gevangenis voor lieden die binnen de rechts gebieden van de Borsselse en Bourgondische heren veroordeeld werden. Tevens was er tussen 1472 en 1482 een kapittel van kanunniken gevestigd. Het bestond uit 7 kanunniken, 5 kapelaans en 4 coralen, met een deken aan het hoofd. In 1572 werden de bezittingen van het kapittel in beslag genomen en verkocht. De heren van Borssele, maar vooral die van Bourgondië, voerden een vorstelijke staat. Geleerden, kunstenaars en vorstelijke personen waren op Zandenburg te gast: o.a. Erasmus, Gossaert (vanaf 1523 hofschilder), graaf Jan I, Philips van Oostenrijk met zijn vrouw Johanna van Arragon, Karel V en Christiaan van Denemarken. In 1572, toen Veere voor de opstand tegen Spanje gekozen had, werden Franse soldaten op Zandenburg gelegerd, waardoor het al verwaarloosde slot sterk leed. De prins van Oranje, markies van Veere, kocht Zandenburg in 1581. De stad Veere liet op last van de prins bomen en stenen van het kasteel weghalen voor de aanleg van bolwerken e.d. De onttakeling van het slot was overigens ook van strategisch belang. In handen van de vijand zou het een geducht wapen tegen Veere zijn. In 1679 werden de fundamenten van Zandenburg opgegraven en door Is. Hildernisse opgemeten. Op zijn tekeningen is aan de noordkant van het kasteel een hoge terp te zien. Het inwendige van deze terp zou gediend hebben als bergplaats voor buskruit, later als 'ijskelder'. De fam. Rijcx stichtte in 1701 op de grond van het kasteel een stijfselmakerij met varkensmesterij, welke na verloop van tijd weer is verdwenen. Franse soldaten slechtten in 1812 de nietige ruïne die nog van Zandenburg was overgebleven. Het vrijgekomen terrein kreeg een agrarische bestemming. Tijdens de 'Herverkaveling Walcheren' (in 1955) zijn funderingsresten van het kasteel oudheidkundig onderzocht. Hierbij is gebleken dat het meet en tekenwerk van Hildernisse niet erg nauwkeurig is geschied. Het bejaardencentrum 'Nieuw-Sandenburgh’, gebouwd in de nabijheid van het voormalige kasteel, houdt de herinnering aan Zandenburg levend.

2: Gehucht

Buurtschap in de v.m. gemeente Breskens, sedert 1 april 1970 binnen de gemeente Oostburg, W.Z.Vl. De buurtschap bestaat in hoofdzaak uit recreatiewoningen en is gelegen langs de Groene Dijk tussen de Jong- en Oud-Breskenspolder, in de noordelijke punt van West Zeeuws-Vlaanderen.

Auteur

I.H. Vogel

Literatuur

• J.P. van den Broecke, Middeleeuwse kastelen.
• M. van Empel en H. Pieters, Zeeland.
• J. Ermerins, Zeeuwsche oudheden.
• J.G.N. Renaud, Zandenburg.

Auteur

J.A. Trimpe Burger