Willem Beukelszoon

Willem Beukelszoon
Gebrandschilderd raam met Willem Beukelsz. in de kerk van Biervliet: werk van Cornelis Barlaer de jonge, foto: Wim Helm, september 1976, Zeeuwse Bibliotheek, Beeldbank Zeeland, recordnr. 17416
Geboren	eind 13de eeuw Biervliet
Overleden	begin 14de eeuw Biervliet
Beroep	visser
VIAF	[1]

Werk en leven

Willem Beukelszoon, uitvinder van het haringkaken, ca. 1380, Hilmar Johannes Backer, 1821, lithografie, bron: Rijksmuseum.nl

Willem Beukelszoon (eind 13e – begin 14e eeuw) is volgens overlevering een visser uit Biervliet, Zeeuws-Vlaanderen, die omstreeks 1400 de uitvinder van het haringkaken in de Nederlanden zou zijn geweest. Voor deze tijd werd de Westeuropese markt van gezouten haring voorzien uit Schonen in Zuid Zweden. Deze haring, met kleine schepen gevangen, werd aan de wal bewerkt en gezouten. Aan het einde van de 14de eeuw stagneerde de aanvoer van haring uit Schonen en begonnen de Vlaamse en Zeeuwse vissers met kaken op zee. Het is niet duidelijk of in de begintijd onder kaken alleen het zouten in tonnen moet worden verstaan of dat toen reeds de huidige bewerkingsmethode van het kaken werd toegepast. Dit procédé waarbij met een kort scherp mes een diepe insnijding achter de kieuwen van de vis wordt gemaakt en met een draai van het mes maag, hart, lever en een deel van de ingewanden naar buiten worden getrokken. De vis kan dan, na gezouten te zijn, goed bewaard worden. Door de invoering van het kaken aan boord ontstond een nieuw scheepstype: de buis. Dit schip was groter dan de bestaande schepen waardoor de aanvoer van gezouten haring snel toenam. In de tweede helft van de 15de eeuw werd van het dure zelzout overgegaan op het goedkopere gezuiverde baaizout. Hierdoor kon de haring, in grote hoeveelheden aangevoerd en goed geconserveerd, een belangrijk exportartikel voor Zeeland worden. Zowel Scandinaviërs als Vlamingen beweren echter dat zij al langer bekend waren met deze manier van zouten. Mogelijk werd de uitvinding gedaan door verschillende mensen onafhankelijk van elkaar

Historische figuur Willem Beukel

Te Biervliet woonde in 1392 een Willem Beukel. Deze was van gegoede familie en is wellicht in 1397 te Biervliet in de Onze Lieve Vrouwekerk begraven. Daarnaast is er sprake van een Willem Beukel te Hughevliet, een verdronken vissersplaatsje bij Biervliet. Deze was van beroep stuurman-visser en kaper en kan zich als één der eersten bezig hebben gehouden met haringkaken. Door naamsverwarring van deze twee Beukelfiguren is volgens overlevering de visser Willem Beukel in 1397 te Biervliet overleden en begraven in de Onze Lieve Vrouwekerk. Het graf van Willem Beukel is in 1556 door Keizer Karel V en zijn beide zusters bezocht. Van deze gebeurtenis bestaat een schilderij van de Amsterdamse schilder Calisch. De overlevering betreffende Willem Beukel wordt te Biervliet bewaard in een glasraam van 1660-1661 in de kerk en in een standbeeld van Ph. ten Klooster, in 1958 op het marktplein onthuld.

Encyclopedie van Zeeland, 1982-1984

Bekijk de originele tekst uit de Encyclopedie van Zeeland, 1982-1984

Auteur

I.H. Vogel

Literatuur

• Doorman, Haringkaken.
• Degrijse, Kaken.
• Verburg, Zeeuwse haringvisserij.
• Van de Wee. Haringindustrie.
• Willem Beukelszoon (Documentatiemap) (Middelburg: Zeeuwse Bibliotheek, 2007).