Pieter Puype

Puype, Pieter

(Oost-Souburg 13 september 1874 – Apeldoorn 31 oktober 1942). Beeldhouwer, tekenleraar en houtsnijder

Levensloop

Pieter Puype werd in Oost-Souburg geboren als zoon van een boerenknecht en houtsnijder, van wie hij het houtsnijden ook zou leren. Omdat de jonge Puype al vroeg zijn talent voor tekenen ontwikkelde stelde een aantal Zeeuwse notabelen –onder wie Tutein Nolthenius- hem in de gelegenheid te studeren. Eerst aan de Rijksschool voor Kunstnijverheid en later aan de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten in Amsterdam.

In Amsterdam bekwaamde hij zich in het beeldhouwen en kwam hij in contact met andere kunstenaars. Na zijn examen werkte hij korte tijd in Roermond voor Pierre Cuypers (1827-1921), de bouwmeester van onder meer het Rijksmuseum en het Amsterdams Centraal Station.

In november 1900 vestigde hij zich op verzoek van burgemeester Tutein Nolthenius in Apeldoorn. Deze was tot 1897 burgemeester van Vlissingen geweest en zo bekend met het werk van Puype. Nolthenius wilde van Apeldoorn een jonge stad van allure en prestige maken en kon het beeldhouwwerk van Puype daarvoor goed gebuiken. Puype kreeg een aanstelling aan de net geopende Ambachtsschool in Apeldoorn. Aan deze school bleef hij tot zijn pensionering in 1939 leraar handtekenen en boetseren. Tevens was hij van 1921 tot 1939 leraar handtekenen aan het gymnasium in Apeldoorn.

De Apeldoornse aannemer en architect Chris Wegerif en zijn Zeeuwse echtgenote Agathe Wegerif vormden rond 1900 de spil van het culturele leven in Apeldoorn. Wegerif was ook betrokken bij de bekende Haagse kunsthandel Arts and Crafts die toonaangevend was in zijn aanbod van meubelen en siervoorwerpen in de stijl van de Nieuwe Kunst.

Pieter Puype voerde veel van de gesneden decoraties uit voor de meubelen van Wegerif. Ook het geschenk dat Arts and Crafts in 1901 aan koningin Wilhelmina aanbood ter gelegenheid van haar huwelijk met prins Hendrik, een portret van de prins in brons, werd door Puype vervaardigd. Dit portret bevind zich thans in de Koninklijke Verzamelingen.

Puype trouwde op 9 januari 1901 met Francina Buys uit Arnemuiden (geboren 26 december 1875). Zij kregen zeven kinderen, die allen werden geboren in Apeldoorn. Zijn vrouw werd een bekende verschijning in Apeldoorn, omdat ze de rest van haar leven in Zeeuwse dracht zou blijven lopen.

Stijl en inspiratie

Hoewel Apeldoorn zijn tweede thuis werd, bleef hij geïnspireerd door de motieven van de Zeeuwse volkskunst zoals hij ze ook toepaste in zijn houtsnijwerk. In de decoratie van zijn woonhuis en atelier De Zeeuwsche Knoop aan de Tutein Noltheniuslaan nummer 14 voeren Zeeuwse motieven dan ook de boventoon. Het huis zelf werd ontworpen door zijn vriend Chris Wegerif.

De Amsterdamse beeldhouwer Joseph Mendes da Costa, bekend vanwege zijn expressief gestileerde mens- en dierfiguren, was een groot voorbeeld voor Puype. Ook hij legde zich, net als Puype, met veel enthousiasme en op eigen, wat bonkige wijze, toe op markante volkstypes en aapfiguren in hout, brons en gips.

Hoewel Pieter Puype niet als groot vernieuwer te boek staat, behoorde hij toch tot de generatie kunstenaars die omstreeks 1900 een verandering in de beeldhouwkunst nastreefden. Het slaafse navolgen van klassieke voorbeelden had afgedaan en de weg lag open voor een naturalistische en gestileerde beeldtaal. In zijn vele kinderkopjes – de meeste in marmer uitgevoerd – liet hij de details weg. Wat overbleef was een ontroerend kinderportret.

Ontwerpen

Pieter Puype ontwierp voor Apeldoorn een aantal openbare monumenten zoals de bronzen plaquettes op de Naald bij Paleis Het Loo, de Kwartjesfontein en het Willem I monument. Ook ontwierp en vervaardigde hij een aantal (graf)monumenten van welgestelde Apeldoorners uit zijn tijd, zoals een borstbeeld van de Apeldoorner Jo Wegener (1928). Hij werkte onder meer in opdracht van paleis het Loo en gaf zelfs koningin Wilhelmina enkele malen tekenles.

Bekend werk in Zeeland zijn onder meer de buste van Pieter Louwerse in Oost-Souburg (23 januari 1912), de plaquette in het standbeeld van G.A. Vorsterman van Oyen in Aardenburg (5 augustus 1920), de buste van Johan Hendrik van Dale in Sluis (4 september 1924), het monument voor de omgekomen vissers in Arnemuiden (1 augustus 1925), en de portretplaquette in het monument voor Christophorus Buys Ballot in zijn woonplaats Kloetinge (22 september 1934).

Tentoonstellingen

overzichtstentoonstelling Pieter Puype 31maart t/m 30 juni 2013 in CODA Museum, Apeldoorn.

AUTEUR

Johan Francke, 2013.

BRONNEN

Jan Memelink en Frederik Erens, Pieter Puype, een Zeeuwse beeldhouwer in Apeldoorn ([S.l.], 2013).

http://zoeken.zeeuwsebibliotheken.nl/?itemid=|library/vubissmart-zeeland|5078788

Pieter Puype [documentatiemap], Zeeuwse Bibliotheek.

http://zoeken.zeeuwsebibliotheken.nl/?itemid=|library/vubissmart-zeeland|1634401

PZC, 8 mei 2013, p. 33.

www.coda-apeldoorn.nl, geraadpleegd 23 mei 2013.

Tekst uit de Encyclopedie van Zeeland 1982-1984

(Oost-Souburg 13 sept. 1874-Apeldoorn 31 okt. 1942). Beeldhouwer. Hij was de zoon van één van de bekendste snijders van Zeeuwse messen, eveneens Pieter geheten (Oost-Souburg 14 febr. 1838-Oost-Souburg 2 juli 1900). De jonge Pieter leerde het 'snikkeren' van zijn vader. De burgemeester merkte het talent van de jongen op en stelde hem in staat de lessen aan de Rijksschool voor kunstnijverheid in Amsterdam te volgen. Daarna was hij leerling aan de Rijksacademie. In 1900 werd hij tekenleraar in Apeldoorn. Zijn vrouw, eveneens van Souburg afkomstig, bleef haar hele leven de Walcherse klederdracht trouw. Puijpe was een vakkundig beeldhouwer met een rustige klassieke stijl. Hij maakte o.a. de portretplaquette van Buys Ballot te Kloetinge en het borstbeeld van P. Louwerse (die zijn neef was) in Oost-Souburg Vooral zijn kinderportretten hebben een grote charme.