Gerrit (Gerardus Noviomagus) Geldenhauer (Geldenhouer)

Gerrit (Gerardus Noviomagus) Geldenhauer (Geldenhouer)
Van 1533 tot zijn dood was Gerrit Geldenhauer hoogleraar aan de eerste protestantse universiteit in Duitsland te Marburg aan de Lahn (nu Hessen). Foto: Wikimedia Commons.
Geboren	1482 Nijmegen
Overleden	10 januari 1542 Marburg (of omgeving) (Dld.)
Beroep	Administratief ambtenaar en geschiedkundige
VIAF	Gerrit (Gerardus Noviomagus) Geldenhauer (Geldenhouer)

Biografie

Administratief ambtenaar en geschiedkundige. Hij werd opgeleid op de Fraterschool te Deventer en aan de Universiteit te Leuven. Een van zijn eerste publicaties was een miniatuur-encyclopedie van Zeeland: `Epistola de Zelandiae situ' (Leuven, 1514) (‘Brief over de ligging en toestand van Zeeland’). Hierin beschreef hij de Zeeuwse eilanden, het klimaat, de bodem en de producten, taal en gewoonten van de bewoners, de steden met havens, nijverheid, handel en beroemde mannen. In dit boekje vermeldde hij: 'Philips van Bourgondië vond in dit jaar (1514) te Westkapelle een steen waarop in zeer oude lettertekens de naam van Hercules gegrift was. De hier bedoelde Philips van Bourgondië (1465-1524) was toen admiraal en oefende als zodanig ook in Zeeland gezag uit.

In 1517 verwisselde Philips dit wereldlijke ambt voor een geestelijk. Kerkelijke straffen voor een moord en krijgsgeweld werden hem kwijtgescholden, hij werd tot priester gewijd en tot bisschop van Utrecht benoemd, hetgeen hij tot zijn overlijden in 1524 bleef. Geldenhauer was in die jaren particulier secretaris van de bisschop en maakte losse aantekeningen over alles en nog wat, bijv.: '4 november 1522 berichtten de heer van Veere en de rentmeester van Zeeland aan de bisschop, dat het in Veere en Middelburg bloed regende; toen wij enkele dagen later in Middelburg waren is deze bloederige regen ons in de abdij vertoond en werd ons van betrouwbare zijde verzekerd, dat vier jaar geleden hetzelfde in Zeeland voorgevallen was.' (Roodgekleurde neerslag is een zeldzaam, doch welbekend verschijnsel, dat van de Romeinse tijd tot in de 20e eeuw herhaaldelijk waargenomen is.)

Na de dood van bisschop Philips (1524) is Geldenhauer onder andere korte tijd in functie geweest bij Maximiliaan van Bourgondië, abt van Middelburg. Geldenhauer had altijd zeer kritisch gestaan tegenover kettervervolgingen en bepaalde andere verschijnselen in de Rooms Katholieke Kerk en had grondig kennis genomen van de Hervorming. In (of kort vóór) 1527 is hij openlijk tot de Hervorming overgegaan. Daarmee verloor hij oude vrienden, onder meer Erasmus. Van 1533 tot zijn dood was hij hoogleraar, eerst in geschiedenis, later in godsdienstleer aan de eerste protestantse universiteit in Duitsland te Marburg aan de Lahn (nu Hessen). Begin 1542 overleed hij aan pest.

Encyclopedie van Zeeland, 1982-1984

Bekijk de originele tekst uit de Encyclopedie van Zeeland, 1982-1984

Auteur

Gecontroleerd redactie 2013

Literatuur

• Prinsen, Jacob., Gerardus Geldenhauer Noviomagus 's-Gravenhage, 1898; diss. Univ. Leiden.
• Prinsen J.Lz., J. Collectanea van Gerardus Geldenhauer Noviomagus gevolgd door den herdruk van eenige zijner werken, uitgegeven en toegelicht. Amsterdam, 1901 (Werken uitg. d. Historisch Gen. Utrecht (3)16.
• Prinsen, Geldenhauer (Gerardus), N.N.B.W. 6 kolom 550-554.
• Sterk. J., Philips van Bourgondië, Zutphen, 1980.