Cisterciënzers

CisterciËnzers (schiere Grijzemonniken, Bernardijnen).

De cisterciënzer orde ontleent haar naam aan de plaats van haar eerste klooster: Citeaux in Frankrijk. De orde is in 1098 g esticht door Robert, de abt van het benedictijnse klooster te Molesme (Frankrijk), als verzet tegen de weelde, die vooral in Cluny, het voornaamste klooster van deze orde, heerste. Robert vestigde zich met enige metgezellen als kluizenaar in Citeaux; zij verkrijgen op 21 maart 1098 de officiële goedkeuring voor hun stichting. In 1112 sloot Bernard (later: van Clerveaux) zich bij hen aan. In 1115 stichtten zij het klooster van Clairveaux. Sindsdien heeft deze orde zich stormachtig over Europa uitgebreid. Zeeland heeft slechts één cisterciënzerklooster gehad, de priorij van 0. L.V.Zaal te Zierikzee, een vestiging van de St.-Bernardsabdij te Hemixem, die in 1483 was gesticht. De priorij werd in 1572 gesloten, waarbij de laatste prior, Cornelis Doldermans, om het leven kwam. Van de gebouwen, die de orde in Zeelandheeft gesticht, is slechts de kapel van de uithof Zande over; nu here. kerk te Kloosterzande. De orde kenmerkte zich door het uitvoeren van ontginningen van moeren, bedijkingen van schorren en regeling van de waterschappen. Daardoor droegen de cisterciënzers in belangrijke mate hij tot de vroege economische ontwikkeling van Zeeland. Vele van de bedrijvigheden werden georganiseerd vanuit de grote cisterciënzerabdijen in Vlaanderen, waaronder vooral de abdij van ter Duinen hij Veurne. Het oudste bezit van deze abdij lag in Bommenee, op Schouwen, dat in 1165 door Badelog van Dixmuide aan Duinen werd geschonken en waar een uithol' werd gebouwd. Ter Doest, bij Lissewege, in 1175 gesticht, was een ander bezit van Duinen in Zeeland. De abdij van Baudeloo, een dochter-abdij van Cambron in Henegouwen, was gelegen bij Klein SiMai (Zeeland?). Deze abdij werd in 1578 door de Geuzen verwoest. Uit de inpolderingen van de cisterciënzers zijn vele parochies ontstaan, o.a. die van Krabbendijke, Schoudee, Hontenisse, Kloosterzande, Ossenisse, Grauw en Lamswaarde. Overde g eestelijke betekenis van de cisterciënzerorde zijn geen documenten bekend; toch moet deze niet te verwaarlozen zijn geweest, gezien de vele uit hoven die deze orde bezat.

Auteur

S.J.M. Hulsbergen

Literatuur

• Schoengen, Monasticon Batavum.
• Engelbrecht. De werkende stilte.
• Post, Kerkgeschiedenis.
• Nolet en Boeren, Kerkelijke instellingen.
• Van Empel en Pieters, Zeeland.

AFBEELDING Opgravingen voormalige abdij van ter Duinen (Coxyde) N.H. kerk na de verbouwing van 1928; v.m. kapel kan de cisterciënzers te Kloosterzande.