Jacobus Dachs

Jacobus Dachs
Titelblad van Verhandeling over de ziekten van Philippine in Staats Vlaanderen, geschreven door Jacobus Dachs (1781), ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 153154
Geboren	circa midden 18de eeuw ?
Overleden	ná 1780 ?
Beroep	garnizoensgeneesheer te Sluis en Philippine
VIAF	J. Dachs

Toepassing van medische kennis in Sluis

Jacobus Dachs stamde uit Thun-Bern in Zwitserland en was chirurgijnmajoor in het tweede bataljon Oranje-Gelderland. Dit lag in 1773 en 1774 te Sluis en in 1779 en 1780 te Philippine. Over de ziekten in deze twee plaatsen heeft hij verhandelingen gepubliceerd in de ‘Natuur- en Geneeskundige Correspondentiesociëteit’ en in de ‘Verhandelingen van de Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen’ te Haarlem. In Sluis constateerde hij onder zijn ‘volk’ tijdens de koude en natte maanden ribbevlies- en longontsteking, ‘tussenpozende’ koortsen en reumatiek. Hij gebruikte vooral blaartrekkende middelen en paste aderlatingen toe. Eind augustus 1773 deed zich een wormplaag voor. Hiervoor paste hij braakmiddelen en een verkoelende laxeerdrank toe. In september openbaarde zich een galkoortsepidemie. Om de 'ijlhoofdigheid' van de patiënt tegen te gaan, wikkelde hij de voeten tot aan de enkels in lappen, die gedrenkt waren in een pap van gekookte haver, gort, azijn en mosterd. Als paardenmiddel gebruikte hij bij een jonge officier, wiens keel was toegeknepen, geest van vitriool (zwavelzuur).

Medische theorie van Dachs

Dachs weet de slechte gezondheidstoestand van de militairen aan de lange reeks van moerassen vol schadelijke dampen, gelegen langs het kanaal en aan de koude en vochtige lucht. Vele zieken genazen langzaam bij gunstiger weersomstandigheden. In warme maanden ontried hij het gebruik van vlees en vet en beval hij zuurachtige, licht verteerbare spijzen sterk aan. Drank en voedsel, kleding en beweging diende men af te stellen op de windrichting. Veel aandacht besteedde hij aan de slaap, de slaapvertrekken en aan de noodzaak van beweging: lopen, dansen en ook spreken 'vermids door hetzelve de ademhaaling versterkt en zeffens de omloop des bloeds door het gheele lighaam bevorderd word'. Rijden te paard en in voertuigen achtte hij zeer dienstig, omdat de ingewanden daardoor in dreunende beweging werden gebracht. De kern van gezondheid vond hij in een regelmatig leven.

Philippine

Philippine begin 20ste eeuw. Dachs weet de slechte gezondheid er aan de aanwezigheid van stilstaand water in moerassen, prentbriefkaart, ca. 1908, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 17741

Wat Philippine betreft, zo verhaalde Dachs trots, genas hij in 1779 de plaatselijke schoolmeester, die wegens longontsteking op sterven lag, met geest van vitriool, evenals hij dat in Sluis met succes had gedaan. Het aantal doden was in Philippine hoger dan te Sluis, wat hij weet aan drankzucht, stilstaande poelen en een groot moeras. In de buurt van dit laatste lagen de kazernes. De wal, beplant met hoge bomen, belemmerde de doorstroming van frisse lucht. De kleren en de ransels van de soldaten beschimmelden spoedig. Evenals te Sluis nam het aantal zieken toe bij zuiden- en zuidwestenwind. Het verdroot hem, dat ondanks zijn inspanningen zoveel ziektegevallen slepend bleven of tot een voortijdige dood leidden. De taak om te genezen ontaardde hier in `smertelijken arbeid'. Vooral in de regimenten 'uit de Hoogduitsche Natie gecomponeerd' en niet gewend aan het kwalijke klimaat, vielen veel slachtoffers. Het Corps Artillerie, dat er vast garnizoen hield, raakte na een kwade begintijd aan het klimaat gewend en werd weerbaarder tegen koortsaanvallen. Van alle plaatsen in Zeeuws-Vlaanderen was Philippine de ongezondste. Het was dus hoogst noodzakelijk, dat de garnizoenen in deze streken op de gunstige plekken werden gelegerd en dat goed geoutilleerde hospitalen zouden worden gebouwd. Veere en Vlissingen ontvingen van de Zeeuwse Staten een schilling per dag voor iedere zieke soldaat, de hospitalen aldaar konden zich zo bedruipen. Hij ried aan om het grote en welgelegen gebouw te Sas van Gent te gebruiken voor zieke soldaten uit Hulst, Philippine en Axel. Verder stelde hij voor om te Sluis op de Kalver- of Koeleweide een militair hospitaal te bouwen. Tot slot wees hij op het gebrek aan goed water en verse groenten, speciaal te Philippine.

Bibliografie

• Verhandeling over de ziekten van Philippine in Staats Vlaanderen, in 2 afdeelingen ((S.l.), 1781).
• 'Staat der gezondheid van Zyn Hoogheids regiment Oranje Gelderland ... te Sluis in Vlaanderen: met eenige waarnemingen over ... de aldaar voorgekomene ziekten ... waar agter eene verhandeling over de voorbehoeding', in: Verhandelingen uitgegeven door de Hollandsche Maatschappy der Wetenschappen te Haarlem 16/2de stuk (1774) 117-220.

Tekst uit de Encyclopedie van Zeeland 1982-1984

Bekijk de originele tekst uit de Encyclopedie van Zeeland, 1982-1984

Auteur

-A.M. Lauret

Literatuur

• Verhandeling over de ziekten van Philippine in Staats Vlaanderen, in 2 afdeelingen ((S.l.), 1781).
• 'Staat der gezondheid van Zyn Hoogheids regiment Oranje Gelderland ... te Sluis in Vlaanderen: met eenige waarnemingen over ... de aldaar voorgekomene ziekten ... waar agter eene verhandeling over de voorbehoeding', in: Verhandelingen uitgegeven door de Hollandsche Maatschappy der Wetenschappen te Haarlem 16/2de stuk (1774) 117-220.