EPZ

EPZ

Electriciteitsproducent in Zeeland. EPZ is op dit moment voor 70% eigendom van energiemaatschappij DELTA. De andere 30% van de aandelen zijn in handen van Energy Resources Holding (ERH). ERH is opgezet om de verkoop van de Kerncentrale Borssele buiten een deal met het Duitse RWE te houden (zie onder).

EPZ is de eigenaar van de kerncentrale Borssele. Daarnaast bezit EPZ zeven windturbines, met een gezamenlijk vermogen van 24 megawatt. Tot 2016 was zij ook eigenaar van de kolencentrale Borssele. EPZ telt momenteel ongeveer 400 werknemers.

Energiecentrale EPZ foto: J. Wolterbeek, 2000, ZB, Beeldbank Zeeland, rec. nr. 128912

Geschiedenis van het bedrijf

Het begin

De Elektriciteits Produktiemaatschappij Zuid-Nederland (EPZ) werd opgericht in 1987. Het bedrijf ontstond door het samenvoegen van de electiciteitsproductie van het Brabantse PNEM en het Limburgse PLEM. PNEM en PLEM kregen elk 50% van de aandelen EPZ. Op 1 juni 1990 kwam ook de PZEM (later: Delta Nutsbedrijven) er als aandeelhouder bij en kregen PNEM, PLEM en PZEM elk eenderde van de aandelen.

1989: Electriciteitswet

De Electriciteitswet 1989 schreef voor dat een productiebedrijf een minimumcapaciteit van 2500 MW te hebben. Dit leidde er toe dat er een concentratie en schaalvergroting van de elektriciteitsproductie in Nederland plaatsvond. Eind jaren 80 ontstaan zo vier grote elektriciteitsproducenten: UNA, EZH, EPON en EPZ.

Open dag EPZ; kerncentrale foto: J. Wolterbeek, 2000, ZB, Beeldbank Zeeland, rec. nr. 118792

1991: Kerncentrale EPZ

De kerncentrale in Borssele, in bedrijf sinds 1973, is vergelijkbaar met een gemiddelde gas- of kolencentrale. Het centrale netto vermogen tussen 1973 en 2006 bedroeg 449 MW. Door de bouw van een nieuwe turbine steeg dat in 2006 naar 485 MW.

2000: Reorganisatie

In 2000 reorganiseerde EPZ. De kerncentrale in Borssele werd de enige productielocatie en Delta Nutsbedrijven verwierf 50% van de aandelen. Het Brabants-Limburgse Essent (voorheen: PNEM en PLEM) bezat de andere helft van de aandelen. Essent verwierf wel alle overige EPZ-centrales.

Geschil over aandelenpakket

De overname van Essent door het Duitse RWE leidde daarna tot onrust over de eigendomsverhoudingen van EPZ. Delta verzette zich tegen de overname van het aandelenpakket EPZ door de Duitse energiereus. Het leidde zelfs tot een rechtzaak, waarbij werd beslist dat RWE de EPZ-aandelen van Essent (voorheen: PNEM en PLEM) niet zo maar mochten overnemen. Uiteindelijk zou RWE een minderheidsbelang van 30% accepteren. De kerncentrale kwam daarmee niet in Duitse handen. Wel werd toegezegd dat RWE mag meedoen aan de eventuele ontwikkeling van een tweede kerncentrale in Borssele.

Luchtfoto van de energiecentrale EPZ en de Kerncentrale.foto: Slagboom en Peeters, 2000, ZB, Beeldbank Zeeland, rec. nr. 128913

Sluiting Kerncentrale?

Vanaf 1993 werd een groot moderniseringsprogramma (ter waarde van 450 miljoen gulden) in de kerncentrale ingezet. De bediening van de centrale werd veiliger en er kwamen meervoudig uitgevoerde veiligheidssystemen. Ook werd geinvesteerd in het aardbevings- en overstromingsbestendig maken van de centrale. Verder kwam er een extra gebunkerde noodstroom- en koelwatervoorzieningen, een nieuwe ergonomische regelzaal en gingen de medewerkers trainen op een simulator.

Ondanks de investeringen werd in 1994 besloten Borssele eind 2003 - aan het eind van de geplande levensduur - te sluiten. Op initiatief van het EPZ-personeel werd deze beslissing bij de rechter echter (met succes) aangevochten. Het kabinet Balkenende II oordeelde in 2003 vervolgens dat sluiting onverstandig zou zijn - mede vanwege de inmiddels ondertekende Kyotodoelstellingen. Uiteindelijk werd op 16 juni 2006 besloten Borssele toch tot 2033 open te houden. In dit zgn. Borsseleconvenant werd verder afgesproken dat door Delta en RWE een fonds voor duurzame energie zou worden ontwikkeld (250 miljoen euro) waarin extra inkomsten - door het langer open kunnen houden van Borssele - zouden worden gestort. Een deel zou worden gebruikt voor duurzame energie. Na 2033 moet de kerncentrale definitief dicht en moet ze 'duurzaam en veilig' worden ontmanteld. Tot die datum moet Borssele tot de 25% veiligste vergelijkbare watergekoelde kerncentrales van de EU, VS en Canada behoren. Om de vijf jaar zal dit via een benchmark worden gecontroleerd.

EPZ gezien vanaf de Kaloot; windmolens foto: J. Wolterbeek, 2006, ZB, Beeldbank Zeeland, rec. nr. 113223

Borsele 2

Vanaf 2009 was er veel discussie over de bouw van een tweede kerncentrale in Borssele. Zowel Delta als ERH toonden belangstelling. De belangstelling voor de bouw van een tweede centrale kwam mede door de toenemende overtuiging dat in de overgangsfase naar meer duurzame bronnen (vooral zonne- en windenergie) kernenergie nodig blijft om de afbouwfase van sterk vervuilende bronnen (vooral olie, gas en kolen) goed te kunnen overbruggen en minder afhankelijk te worden van het buitenland. Het vergunningstraject voor de bouw van een nieuwe centrale neemt overigens wel zo'n 10 jaar in beslag.

Tegen de plannen voor een tweede kerncentrale was veel verzet, onder andere door het plaatselijke actiecomité "Borssele 2, nee!" en de anti-kernenergiebeweging onder aanvoering van Greenpeace.

23 januari 2012 werd bekend dat Delta voorlopig afziet van exploitatie van een nieuwe kerncentrale. De plannen waren inmiddels ingehaald door de realiteit. Er was sprake van overcapaciteit door de crisis, wat tot lagere prijzen had geleid. Daarnaast was er onduidelijkheid over de verhandelbare rechten voor uitstoot van het broeikasgas CO2. Tenslotte was ook het maatschappelijk draagvlak voor kernenergie na de kernramp van Fukushima (Japan) sterk verminderd.

Kolencentrale

Naast de kerncentrale had EPZ ook een conventionele kolencentrale onder haar beheer. Het betreft een omgebouwde olie/gasgestookte centrale. Omdat olie teveel was gebaseerd op afhankelijkheid van de OPEC-landen en kolen veel gemakkelijker verkrijgbaar zijn, lag ombouw voor de hand.

De kolencentrale was direct naast de kerncentrale gesitueerd. De kolencentrale werd in oktober 1987 in gebruik genomen. Vanaf 2000 werd er in de kolencentrale ook biomassa bijgestookt. Ook industrieel restgas van naastgelegen industrie ging in de ketel zodat dit niet onnodig moest wordt afgefakkeld. Dat leidde tot aanzienlijke besparingen en minder CO2-uitstoot.

In de jaren 80, een periode waarin er grote zorgen waren over de gevolgen van de 'zure' regen wordt er geïnvesteerd in rookgasontzwaveling.

EPZ kolencentrale; steenkool, kolenoverslag foto: J. Wolterbeek, 2006, ZB, Beelbank Zeeland, rec. nr. 113224

Ondanks de investeringen en voorgenomen verduurzamingsmaatregelen was de toekomst van de kolencentrale onzeker. In 2013 kwam er een CO2-heffing voor kolencentrales en verdween de subsidie voor het gebruik van biomassa. De steun voor ombouw van de kolencentrale naar een biomassacentrale was in Zeeland groot. Maar de economische haalbaarheid lag moeilijk.

Per saldo was de kolencentrale geen gelukkige activiteit. In 2015 waren er in vier maanden tijd vier incidenten, waarbij de veiligheid van de werknemers in het geding was en een werknemer om het leven kwam. Een jaar eerder werd ook al duidelijk dat de kolencentrale niet open zou kunnen blijven, omdat het niet kon voldoen aan de opgelegde rendementseisen. Deze neergelegde rendementseisen waren een gevolg van het landelijk gesloten Energieakkoord voor duurzame groei. In het Energieakkoord was afgesproken dat vijf verouderde Nederlandse kolencentrales dicht moesten gaan, waaronder ook de kolencentrale bij Borssele. Dat gebeurde in november 2015.

Windenergie

Tussen de kerncentrale en de opslag voor radioactief afval (COVRA) is een windpark aangelegd. Door de 7 windturbines wordt samen 55.000 MegaWattuur (MWh) klimaatneutrale energie per jaar geproduceerd. Dit betekent dat ongeveer twintigduizend huishoudens een jaar van stroom voorzien kunnen worden.

Het windpark voorkomt jaarlijks ongeveer 25.000 ton CO2-uitstoot. Het vermogen van de kleinste windturbine bedraagt 0,75 MW, de grootste windturbines hebben een vermogen van 6,15 MW. Het totale vermogen van het windpark is 24 MW.

Auteur

W. van Gorsel, 2017

Bronnen

Sites

Website EPZ

Krantenbank Zeeland, PZC en De Stem, 1973-2015

Website Omroep Zeeland

Aanvullende literatuur

Han van der Horst, Art de Vos, 30 jaar kerncentrale Borssele, (Vlissingen, 2003)

World Information Service on Energy (WISE), Kan Borssele langer open blijven?; vragen naar aanleiding van het voornemen de kerncentrale Borssele langer open te houden; (Amsterdam, 2002)

Energie Komitee Zeeland, Zwartboek kerncentrale Borssele, (Middelburg, 1980)