Biologisch-dynamische Landbouwmethode

Perenoogst op biologisch-dynamisch bedrijf Ter Linde (Oostkapelle). Foto: J. Wolterbeek, 2002. Bron: ZB/Beeldbank Zeeland, rec.nr. 103350

Biologisch-dynamische Landbouwmethode

Concentreert zich in Zeeland hoofdzakelijk op Loverendale, een cultuurmaatschappij, opgericht als N. V. in 1926, ten einde de ideeën van de antroposoof Rudolf Steiner 1925) toe te passen. De methode gaat uit van een nauwe samenhang tussen aarde en cosmos en daarbij wordt de instandhouding van de bodem vruchtbaarheid als de belangrijkste faktor voor de gezondheid van planten en dieren gezien. Er wordt gebruik gemaakt van natuurlijke meststoffen en kruidenpreparaten; er wordt geen gebruik gemaakt van chemisch-synthetische middelen. Loverendale was oorspronkelijk een villa te Domburg bewoond door Maria Tak van Poortvliet (en de schilderes Jacoba van Heemskerck De eerste was eigenares van enkele boerderijen in Zeeland en Noord-Brabant. F.W. Zeijlmans van Emmichoven en Maria Tak van Poortvliet waren de initiatiefnemers om in Nederland de door Steiner voorgestane biologisch-dynamische landbouwmethode toe te passen. Als eerste proefbedrijf werd in 1927 de Jacobahoeve (3ha) te Oostkapelle in gebruik genomen. Als directeur van de cultuurmij. werd de Duitser Ehrenfried Pfeiffer aangetrokken. Tussen 1929 en 1931 volgde een snelle uitbreiding met het onder eigen beheer in gebruik nemen (de pachters vertrokken) van een tuinderij aan de Lepelstraat bij Ter Linde in Oostkapelle, de villa Loverendale te Domburg met boomgaard en akkers (2,5 ha) en de gemengde bedrijven Ter Linde te Oostkapelle (42 ha) en Nieuwerkerk te Arnemuiden (74 ha), benevens de Pannehoeve in Dinteloord (53 ha). In 1931 werd 180,5 ha geëxploiteerd. Sinds dat jaar vond ook de verkoop van de producten mede plaats door verkooporganisaties in Den Haag, 't Gooi, Amsterdam en Londen. In 1932 kwamen er nog 15 ha van 'Ter Mee' hij Ter Linde. De cultuurmaatschappij verwerkte haar producten (en doet dat nog) zoveel mogelijk zelf, in overeenstemming met de gebruikte landbouwmethode. Men maakte zelfs yoghurt en macaroni in die tijd en er werd begonnen met het zelf malen van tarwe en het bakken van brood en koekjes in een met hout gestookte oven. De producten worden nog steeds onder het gedeponeerde handelsmerk `Demeter' verkocht. De verliezen –het was crisistijd- waren echter zo hoog opgelopen dat in 1935 de hofsteden Nieuwerkerk en Jacobahoeve en de villa Loverendale moesten worden verkocht. Om de kosten te helpen dekken werden de nog aanwezige schilderijen in de villa van Jacoba van Heemskerck twee dagen per week tentoongesteld. Mevr. Tak van Poortvliet, die in 1930 naar Dornach, Zwitserland, vertrokken was, overleed in 1936 en liet de Cultuurmaatschappij al haar bezittingen na.

In de kaasmakerij van biologisch-dynamisch bedrijf Ter Linde (Oostkapelle). Foto: J. Wolterbeek, 2002. Bron: ZB/Beeldbank Zeeland, rec.nr. 129266

Een nieuwe directeur, dr. Heinze, reorganiseerde met succes, o.a. door meer vlinderbloemigen te verbouwen en 3-jarige kunstweiden in de vruchtwisseling op te nemen. De tuinderij bloeide, proeftuin en laboratorium verkochten o.a. preparaten met steun van de inmiddels opgerichte `Nederlandse Vereniging tot Bevordering der Biologisch-Dynamische Landbouwmethode'. De contacten met de Zeeuwse bevolking verbeterden; onder Pfeiffer (t 1961 in Amerika) was er een meer geïsoleerde opstelling. Oorlog en inundatie van Walcheren verwoestten zeer veel. De herverkaveling vormde om. De vaart was er vooreerst uit. Men begon weer vanuit zijn principes met zo min mogelijk compromissen tot het ontwikkelen van de biologisch dynamische landbouw. Na 1965 kwamen er nieuwe ontwikkelingen t.g.v. een veranderde mentaliteit, samenhangend met de eerste verschijnselen van een milieucrisis. De vraag ging domineren: hoe ga je met de natuur om. Het aantal consumentenkringen begon zich sterk uit te breiden, evenals de afzet via reformhuizen. In 1967 was er een verkoop van 260.000 volkorenbroden. Men verwerkt nu (1981) ook eigen melk tot kwark en kaas. In 1974 kon nog 40 ha, grenzend aan Ter Linde bijgekocht worden. In de rest van Nederland zijn er tientallen produktieen nevenbedrijven op biologisch-dynamische basis bijgekomen. In Zeeland omvat de B.V. Loverendale' thans no g Ter Linde en Ter Mee te Oostkapelle en het bedrijf De Pannenhoeve in Dinteloord (N.W.Brabant). Daarnaast zijn in Axel, Poortvliet, Goes en Ritthem bedrijfjes gesticht door particulieren.

Auteur

M.A. Geuze

Literatuur

• Hoogewerf, MariaTak van Poortvliet. Vruchtbare aarde1939-1975: mededelingen van Clotscher, R.G. Guépin. H. Heinze. M. Künzel, E. Pfeiffer, L.U. Schortinghuis, R. Steyn en D.R.J. Schäfer.
• Müller, Loverendale.