Hans Verhagen

Hans Verhagen
Rechts de Vlissingse dichter Hans Verhagen (1939-2020). Links de heer Reems. Foto: PZC, 1957. Bron: ZB/Beeldbank Zeeland, rec.nr. 119174
Geboren	2 maart 1939 Vlissingen
Overleden	10 april 2020 Amsterdam
Beroep	journalist, dichter en schilder
VIAF	Hans Verhagen

Achtergrond, opleiding

Hans Verhagen werd kort voor de oorlog (1939) geboren op Boulevard Bankert in Vlissingen als de middelste van drie broers van notaris en Provinciale Statenlid J.L. Verhagen. Later verhuisde het vrijzinnig hervormde gezin Verhagen naar Boulevard Evertsen 38 en de Badhuisstraat. Met pijn en moeite worstelde Hans Verhagen zich door de driejarige HBS af en ging daarna (zonder diploma) werken als leerling-journalist bij de Provinciale Zeeuwse Courant (PZC). Na de PZC trok Verhagen naar Rotterdam, waar hij onder andere voor het Algemeen Dagblad werkte (tot 1962), waar hij de roemruchte jeugdpagina Q maakte, en redacteur werd bij de Haagse Post.

Dichter in Amsterdam

Hans Verhagen schreef al op zijn twaalfde zijn eerste gedichten. Na zijn journalistieke activiteiten trok hij naar Amsterdam, waar hij zijn gedichten aanbood aan Gerrit Kouwenaar, redacteur van het literaire tijdschrift Podium. In 1959 vestigde Hans Verhagen zich definitief in Amsterdam, waar hij als Dichter van de Nieuwe Stijl werd ingehaald. Een nieuwe generatie dichters die met een nieuwe stijl verzet bood tegen de surrealistische woordenvloed van de Vijftigers. Hans Verhagen debuteerde in 1960 als dichter in het toenmalige literaire vakblad Podium. Daarna publiceerde hij in 1961 met de in eigen beheer uitgegeven dichtbundel Anatomie van een Noorman. In 1963 volgde Rozen & Motoren, ditmaal bij de bekende uitgeverij Nijgh & van Ditmar. Dit werk was met zijn concrete taalgebruik een reactie op de barokke woordenvloed van de Vijftiger-poëzie. Het werd juichend ontvangen. Dit gold ook voor andere bundels van hem, zoals Sterren Cirkels Bellen (1968) en Duizenden Zonsondergangen (1971). Naast het uitbrengen van zijn dichtbundels maakte Hans Verhagen samen met geestverwanten als Armando, Hans Sleutelaar en Cor Vaandrager vanaf 1962 deel uit van de redactie van Gard Sivik, dat later De Nieuwe Stijl werd. Eind jaren ’60 was Hans Verhagen ook enige tijd actief in de popmuziek, onder andere als manager voor een plaat van een bekende Zeeuwse popgroep, waarvoor hij de naam Dragonfly bedacht.

Op het strand bij Westduin; Hans Verhagen en Conny Tavenier. Foto: W. de Bruine. Bron: ZB/Beeldbank Zeeland, recnr. 58330

Televisie

Hans Verhagen werkte ook enige tijd voor de televisie, waar hij betrokken was bij destijds spraakmakende programma's als Hoepla (1967) en Het Gat van Nederland. Beide programma's werden uitgezonden door de VPRO. Daarnaast werkte hij mee aan poëtisch realistische televisieproducties als ‘Vastberaden, maar soepel’, ‘De opkomst’, ‘Met mate’, ‘Geschiedenis van een Plek (1978)’, Verhagen-Cadabra (1979)’ en ‘Trap naar Zee’(1975), een zeer persoonlijk getinte sfeerimpressie van Vlissingen.

Tegenslagen

In de jaren ’70 verging het Hans Verhagen over het algemeen slecht. Zijn vrouw Conny Tavenier verliet hem en pleegde in 1986 zelfmoord; zijn vriendin ging zelfstandig wonen. Hans Verhagen verdiende zijn geld onder andere via goudsmokkel, raakte eerst aan de heroïne en daarna aan de drank. Pas in 1983 verscheen weer een bundel gedichten van hem, getiteld ‘Kouwe Voeten’, wat de weerslag vormde van deze nare periode in zijn leven en waarin hij door critici genadeloos werd neergesabeld. Dat gold overigens ook voor de pas in 1992 uitgebrachte vervolgbundel ‘Autorit van de emotie’ en de in 1995 verschenen ‘Echoput & Luchtkasteel’. Ook schreef Verhagen voor de Slibreeks (Mona Lisa’s Nazaten, 1996) en voor het Zeeuws literaire tijdschrift Ballustrada.

Schilderkunst

Lange tijd was het ongewoon stil rond de kunstenaar. Vanaf 1984 liet Verhagen weer van zich horen. Hij gebruikte make-up, verfde zijn haar en stortte zich volledig op de schilderkunst, ook om alle tegenslagen in zijn leven te kunnen verwerken. Eind 1988 baarde hij in het hoofdstedelijke wereldje van de artistieke intelligentsia opzien met zijn ‘Peintures Passionelle’-expositie, een verzameling kleurrijke vergezichten, aangevuld met portretten. Zijn schilderijen werden enthousiast onthaald en zijn doeken vonden over het algemeen gretig aftrek.

Comeback als dichter

In 2003 verschenen de verzamelde gedichten van Hans Verhagen in de bundel Eeuwige Vlam. In datzelfde jaar wijdde het Letterkundig Museum een tentoonstelling aan leven en werk van Verhagen, 'Tegen alle bloedvergieten en kanariepieten in', die vergezeld ging van een gelijknamig Schrijversprentenboek met bijdragen over Verhagen door onder andere Hans Sleutelaar, Jan Mulder en Hans Keller en een dvd met Verhagens tv-werk voor de VPRO.

Affiche over expositie van Hans Verhagen in de Pzem-galerie, 14-4-1989. Bron: ZB/Beeldbank Zeeland, rec.nr. 12048

Verhagen maakte in 2004 een comeback als dichter met de bundel Moeder is een rover, gevolgd door Draak (2006) en Zwarte gaten (2008). In 2017 verschenen zijn verzamelde gedichten onder de titel Alle gedichten, bezorgd door Joep Bremmers.

Prijzen/eretekens

• Poezieprijs van de stad Amsterdam voor het gedicht ‘Walcheren’ uit de cyclus ‘Het nieuwe Zeeland’, 1963.
• Thermphos Cultuurprijs Vlissingen, 2003, vanwege zijn verdiensten voor de stad
• P.C. Hooft-prijs voor poëzie, 2009, voor “zijn humor, zijn engagement, zijn poëtische durf en eigenzinnigheid".

Betekenis

De maatschappijkritische Hans Verhagen heeft zich van een literaire stroming nooit iets aangetrokken. In de jaren ’60 en ’70 was hij een van de meest spraakmakende Nederlandse kunstenaars. Hans Warren was de eerste criticus die het talent van Verhagen al eerder ontdekte toen Verhagen in 1961 zijn bundeltje ‘Anatomie van een Noorman’ uitbracht. Later, in de jaren ’90, was Warren overigens minder vleiend over Hans Verhagen en noemde hem toen een vertegenwoordiger van een voorbije (flowerpower) tijd, ‘voor literatuurhistorici een soort fossiel geworden’. Later, na het ontvangen van de PC-Hoofdprijs in 2009, was Warren overigens veel lovender over het werk van Hans Verhagen, met name over zijn latere gedichten. Kunstcriticus Jaap Goedegebuure stelde in 2005 vast dat in Hans Verhagen eigenlijk drie dichters schuilden: de koele waarnemer die in de jaren ’60 naam maakte als voorman van een zakelijk soort poëzie, de woordvoerder van de hippe flowerpower generatie en de hoogbevlogen romanticus. Na zijn comeback in de jaren ’90 bleek hij definitief voor het profetische register te hebben gekozen, waarmee hij eigenlijk weer terug was bij het begin, aldus Goedegebuure. (De Stem, 15-1-2005).

Trivia

Hans Verhagen was getrouwd met zijn jeugdliefde, muze en inspiratiebron Conny Tavenier, die in 1986 zelfmoord pleegde. Het paar kreeg in 1961 een zoon, Norman Gommert Verhagen. Hans Verhagen woonde de laatste jaren van zijn leven in een verzorgingshuis in Amsterdam. Hij overleed in 2020 op 81-jarige leeftijd.

Bibliografie

Muurgedicht 'Mensen' van P.C. Hooftprijswinnaar Hans Verhagen: De 1e m2 emotie met gedachten als met voeten/tredend betreden/zij hun schoeisel, een mooie tijd tegemoet/Mensen manoeuvrerend, elkaar/ontwijkend, omhelzend, ontvallend/Mensen. Foto: A. Marinissen, juli 2013. Bron: ZB/Beeldbank Zeeland, rec.nr. 146207

• Anatomie van een Noorman (ca. 1961)
• Rozen & motoren (1963)
• Cocon (1967)
• Sterren cirkels bellen (1968)
• Duizenden zonsondergangen (1971)
• Kouwe voeten (1983)
• Autoriteit van de emotie (1992)
• Echoput & luchtkasteel (1995)
• Mona Lisa's nazaten (1996)
• Triomfantelijke wandelingen (2000)
• Eeuwige vlam (2003)
• Moeder is een rover (2004)
• Draak (2006)
• Zwarte gaten (2008)
• Automatische profeet (2009) (Bundeling van 'Moeder is een rover', 'Draak' en 'Zwarte gaten')
• Dit is de wereld niet (2011) (keuze uit eigen werk)
• Alle gedichten (2017) (Verzamelde gedichten, bezorgd door Joep Bremmers)

Bronnen

• Hans Verhagen (documentatiemap) (Middelburg: Zeeuws Documentatiecentrum, 2010)

Auteur

-W. van Gorsel, 2023