Orchis

Orchis

Moeraswespenorchis, foto; C. Jacobusse bron:ZB Tijdschriftenbank Zeeland Zeeuws-Landschap 28/2 (1 juni 2012) 9

Orchis

Groep van planten en plantengeslachten behorend tot de orchideeën familie. Deze familie is een der grootste maar in oecologisch opzicht tegelijk ook een der meest kieskeurige van het plantenrijk. Alle in Nederland voorkomende soorten moeten tot de minder algemene of zeldzame planten gerekend worden. Enkele soorten zijn de laatste tientallen jaren in Zeeland uitgestorven of sterk achter uitgegaan.

Harlekijnorchis (Órchis mório)

Het meest duidelijk is dit voor de harlekijnorchis, die vroeger in vochtige graslanden in het binnenduingebied en in de oud land gebieden (met name Walcheren) zeer frequent voorkwam. Tegenwoordig vindt men deze soort nog incidenteel in de binnenduinrand (Walcheren, Schouwen).

Breedbladige wespenorchis (Epipáctis hellebórine)

De op dit moment meest algemene orchideeënsoort in Zeeland is waarschijnlijk de breedbladige wespenorchis. Deze plant heeft brede bladeren en vrij kleine groenachtige bloemen. Men vindt haar vooral op droge enigszins zandige grond in bossen, populierenaanplanten en op beplante dijken. Elders in Nederland komt deze soort ook regelmatig voor.

Moeraswespenorchis (Epipáctis palústris)

Een nauwe verwant is de moeraswespenorchis. Deze soort onderscheidt zich van de vorige onder andere door de meer bruinrood en wit gekleurde bloemen. Zij komt vooral voor op vochtige voedselarme zandgrond, bijvoorbeeld in vochtige duinvalleien. Omdat deze in Zeeland vrijwel verdwenen zijn, is zij hier nog op slechts enkele plaatsen te vinden (Schouwen). Wel komt deze plant op diverse plaatsen voor op drooggevallen platen in het Veerse Meer en de Grevelingen. Vervolgens vindt men haar plaatselijk in zandige sloot taluds langs enkele rijks- en provinciale wegen.

Keverorchis (Listéra ováta)

Een andere bos-orchidee is de keverorchis. Ook deze soort heeft kleine groenachtige bloempjes. Men vindt haar vooral in de oudere bossen langs de binnenduinrand.

viertal orchideesoorten

Een viertal orchideesoorten lijkt sterk op elkaar: de rietorchis (Dactylorhíza praetermíssa), de gevlekte orchis (Dactylorhíza maculáta), de vleeskleurige orchis (Dactylorhíza incarnáta) en de breedbladige orchis (Dactylorhíza majális). Deze soorten bastaarderen onderling en er bestaan diverse overgangsvormen. Zij hebben lichtroze tot paarse bloemtrossen en al dan niet gevlekte bladeren. In de volksmond worden deze soorten samen met de harlekijnorchis aangeduid met de naam koekoeksblomme (Walcheren, Schouwen-Duiveland, Zeeuws-Vlaanderen) of puteblomme (Schouwen-Duiveland).

Rietorchis (Dactylorhíza praetermíssa)

Het meest algemeen is de rietorchis. Zij komt hier en daar voor in niet of weinig bemeste hooilanden, zandige wegbermen en sloottaluds en op de drooggevallen platen in het Veerse Meer. In deze milieu's kan men ook de overige soorten aantreffen, zij het dat zij nog veel zeldzamer zijB dan de rietorchis. De breedbladige orchis komt daarbij het minst voor. Recent zijn in Zeeland en met name in Zeeuws-Vlaanderen enkele soorten gevonden die al lang niet meer in deze regio waren gezien. Allereerst bleek de bijenorchis te groeien in enkele sloottaluds langs zandige wegbermen in de omgeving van Biervliet, IJzendijke en Sluis. Deze soort was in de dertiger jaren bekend uit de omgeving van Brouwershaven, maar is daar en vrijwel overal elders in Nederland reeds lang verdwenen. Ook in Midden-Zeeland zijn in de zeventiger jaren enkele nieuwe vondsten gedaan.

Voor Nederland nieuwe soorten

In de omgeving van St.-Kruis zijn in de periode 1975-1980 enkele soorten gevonden die nieuw zijn voor de Nederlandse flora. Het betreft hier Dactylorhíza eláta en Orchis laxiflora. Ook de bokkenorchis (Himantoglóssum hircínum) is in deze omgeving gevonden. De oorzaak van de orchideeënrijkdom in deze omgeving is niet geheel duidelijk.

Auteur

-A.M.M. van Haperen

Litratuur

• H.W.E. van Bruggen, Over enkele orchideeën in Zeeuws-Vlaanderen, waaronder Orchis laxiflora lam., nieuw voor Nederland (1981) (Gorteria 10 (9), 168-170.[1]