Philips van Marnix

Philips van Marnix
"Betooging van 30 Antwerpernaars, o.l.v. hun burgemeester, Jan van Rijswijk, bij het monument van Marnix van Sint Aldegonde op het kerkhof ter herdenking van zijn 300e sterfdag, waarbij aan dit monument een bronzen lauwerkrans door hen werd gehecht. West-Souburg, 17 december 1898. Bron: ZB, Beeldbank Zeeland, nr. 21233.
Geboren	tussen 7 maart en 20 juli 1540 Brussel
Overleden	15 december 1598 Leiden
Beroep	Staatsman en schrijver
VIAF	Philips van Marnix

Biografie

Staatsman en schrijver. Was reeds vóór zijn 20ste jaar een vurig calvinist en betrokken bij de beweging die leidde tot de beeldenstorm in 1566. Hij wordt omschreven als een geleerd en geletterd man, welsprekend redenaar, kundig diplomaat, moedig veldheer en achtenswaardig edelman. Vele jaren was hij een van de belangrijkste adviseurs van Prins Willem van Oranje. Namens deze onderhandelde Marnix met vluchtelingenkerken in het Rijnland en Franche-Comté; hij vertegenwoordigde de prins op de opstandige Statenvergadering te Dordrecht in 1572 en werd in 1573 gouverneur van Delft, Rotterdam en Schiedam. In november 1573 viel hij in handen van de Spanjaarden en werd bijna een jaar later geruild tegen Mondragon. Daarna hield Marnix zich onder meer bezig met pogingen om steun te krijgen van Duitse vorsten voor de Nederlandse vrijheidsstrijd, was gezant in Engeland en had een aandeel in de pacificatie van Gent. Na een kort verblijf op zijn buiten in West-Souburg werd Marnix eind 1583 burgemeester van Antwerpen, waar een calvinistische revolutie succes had gehad. Hij stond aan het hoofd van de Scheldestad toen deze door de Spaanse landvoogd Parma werd belegerd. De belegering werd een Spaanse overwinning. De moedeloos geworden Marnix trok zich daarna weer terug in zijn kasteel te West-Souburg en wijdde zich verder aan literair werk.

De bij Prins Maurits in hoog aanzien staande Marnix maakte in 1580 nog diplomatieke reizen naar Engeland en Frankrijk. Toen de Staten-Generaal hem in 1594 opdracht gaven de Bijbel te vertalen, vestigde hij zich in Leiden, waar hij in 1598 overleed. Hij werd begraven in het koor van de Pieterskerk. De overlevering wil dat zijn stoffelijk overschot later is overgebracht naar West-Souburg. Een bewijsstuk voor overbrenging naar Souburg ontbreekt.

Ofschoon hij nog geen twee jaar burgemeester van Antwerpen is geweest, werd in West-Souburg door de Geuzenbond van Antwerpen een monument voor Marnix van St. Aldegonde opgericht dat 3 september 1872 met veel feestelijk vertoon is onthuld. Op het monument staat zijn lijfspreuk 'Repos Ailleurs'.

Het geloof was voor Marnix het allesbeslissende levensbeginsel. De religieuze gebeurtenissen gaven hem aanleiding tot het verweerschrift ‘Van de beelden afgheworpen in de Nederlanden’ (1566), gericht tegen een lutheraan die het onrechtmatige van de beeldenstorm had betoogd. In zijn in Duitse ballingschap geschreven ‘De Byencorf der H. Roomsche Kercke’ (voltooid in 1569) valt hij het katholicisme aan. Ook was Marnix een van de belangrijkste dichters die aan Ortelius' album meewerkten, een literair document waarin Nederlandse dichters de renaissance-verskunst beoefenden. De psalmvertaling van Marnix vond geen toegang tot de protestantse kerkgebouwen; die van Dathenus van 1566, ingevoerd door de Dordse synode van 1578, bleef gehandhaafd. De eerste druk van Marnix' psalmberijming verscheen als een fraai stuk boekdrukkunst in 1591 bij Richard Schilders te Middelburg. De laatste jaren van zijn leven heeft hij gewijd aan de Bijbelvertaling, waartoe hij in 1594 opdracht kreeg van de Algemene Staten; zijn methode van vertalen wordt als uiterst wetenschappelijk geroemd. Hij heeft echter alleen het boek Genesis kunnen voltooien.

De meningen over de vraag of Marnix het Wilhelmus geschreven heeft zijn zeer verdeeld. Wel staat vast dat een geletterd man de auteur geweest moet zijn en niet een eenvoudig soldaat zoals vaak aangenomen is.

Encyclopedie van Zeeland, 1982-1984

Bekijk de originele tekst uit de Encyclopedie van Zeeland, 1982-1984

Auteur

J.A. Trimpe Burger

Literatuur

• Fruin, Verspreide Geschriften.
• Van Ham, Marnix. De Graaff, Dichter-soldaat.
• Kalff, Geschiedenis der Ned. letterkunde III, 224-239.
• Knuvelder, Handboek.
• Meertens, Letterkundig leven.
• Marnix van St. AIdegonde, Officieel Gedenkboek.
• Ornee, De zin in het Ned. proza en poëzie van Ph. van Marnix.
• Van Schelven, Marnix van St. Aldegonde.
• Van Toorenenbergen, Ph. van Marnix' godsdienstige en kerkelijke geschriften.
• Id., Marnixiana.
• W. Wisse, Vlaamse hulde.
• l. Stengholt, Marnix en zijn tijd (Apeldoorn 1984).
• Inge Schoups, Arnold Wiggers, Liebeth van der Doe-van der Geest (red.), Philips van Marnix van St. Aldegonde (Antwerpen 1998).
• Wikipedia.org Filips van Marnix van St. Aldegonde.
• Filips van Marnix van St. Aldegonde [Documentatiemap], Zeeuwse Bibliotheek.