Geert Adriaan van Oorschot

Geert Adriaan van Oorschot
Geert van Oorschot in 1987, bron: Wikimedia Commons
Geboren	15 augustus 1909 Vlissingen
Overleden	18 december 1987 Baambrugge
Beroep	Letterkundige, dichter, schrijver en uitgever
VIAF	Geert Adriaan van Oorschot

Jeugd en studie

Geert Adriaan van Oorschot was de zoon van Levinus Pieter van Oorschot, vooraanstaand lid, later wethouder van de S.D.A.P. in Vlissingen. Hij volgde de lagere school en de HBS te Vlissingen. Op zeventienjarige leeftijd verliet hij de stad voorgoed toen hij in 1926 op de fiets de provincie uitreed naar Rotterdam. Daar begon hij zijn loopbaan als magazijnknecht, hij was drie jaar werkloos en zat als dienstweigeraar een jaar in de gevangenis. Vanaf 1938 werkte hij bij Querido waar hij in 1942 directeur werd. Toen de firma in 1944 geliquideerd werd zorgde Van Oorschot ervoor dat de boekenvoorraad in het geheim werd opgeslagen zodat het bedrijf aan het einde van de oorlog een doorstart kon maken. Na de oorlog begon Van Oorschot voor zichzelf.

Huwelijk

Van Oorschot huwde in 1932 met Tine Smit, met wie hij twee kinderen kreeg. Van Oorschot pleegde overspel met Hillie Munneke en na zijn scheiding werd dat zijn nieuwe levensgezel en zakenpartner die hem ook twee kinderen schonk. Het grootste drama in zijn privé-leven was de zelfmoord van zijn zoon Guido in 1963. In de depressie waar Van Oorshot daarna in terechtkwam greep hij naar de fles hetgeen zijn huwelijk niet ten goede kwam.

Uitgeverij

De Slijkstraat in Vlissingen waar Van Oorschot opgroeide, foto: W. Sprong, 1961, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 20819

In 1945 vestigde Van Oorschot zich als zelfstandig uitgever te Amsterdam, waar hij in enkele jaren een fonds opbouwde van grote culturele betekenis, onder andere de Russische bibliotheek, de Stoareeks, de verzamelde werken van Multatuli, Der Mouw, J. H. Leopold en J.I. de Haan. Hij behoorde tot de schrijversgroep Linksrichten, schreef daarvoor de dichtbundeltjes De turfgravers (1930) en Gevangenis (1932) en dertig jaar later onder het pseudoniem R.J. Peskens de bundel Uitgestelde vragen en andere verhalen (1964). Ook schreef hij onder de pseudoniemen Karel Blomkwist, M. Cohen en Kees Milot. In 1975 verscheen, onder het pseudoniem R.J. Peskens, Twee vorstinnen en een vorst (vele malen herdrukt) in 1976 gevolgd door Mijn tante Coleta, dat eveneens vele herdrukken beleefde. Beide boeken dragen een autobiografisch karakter met voor hen die het vooroorlogse Vlissingen hebben gekend herkenbare personen en situaties. Met deze boeken werd hij in de jaren zeventig zelf de bestverkopende auteur van zijn eigen uitgeverij. De boeken samen leverden het scenario voor een succesvolle Nederlandse film die, onder de titel van het eerstgenoemde boek, in 1981 werd uitgebracht. In 1982 volgde de film Het verleden, waaraan drie verhalen uit de bundel Mijn moeder was eigenlijk een Italiaanse ten grondslag liggen. Ook de verhalenbundel De man met de urn (1981) bevat autobiografische elementen.

Laatste jaren

Van Oorschot was een joviaal persoontje, die als uitgever een bekende Nederlander werd. Tal van anekdoten doen over hem de ronde, van zijn legendarische zuinigheid (zo stuurde hij mensen die na een bezoek aan de uitgeverij een boek meekregen later de rekening hiervan) tot zijn drankgebruik (in zijn jeugd was hij actief lid van de Jeugdbond voor Onthouding). Toch had hij ondanks zijn vriendelijkheid en zachtaardigheid ook een wraakzuchtige en destructieve kant. Na de dood van zijn vrouw in 1979 werd Van Oorschot enige tijd radeloos. In zijn laatste levensjaren probeerde hij afstand te nemen van zijn bedrijf, hetgeen moeilijk viel op te brengen. Bij Van Oorschot werd in de jaren tachtig kanker geconstateerd; hij overleed op 18 december 1987, maar daarvoor al had hij al zijn boeken (behalve zijn poëziecollectie) en geld aan vrienden weggegeven.

Werken

• G.A. van Oorschot, Gevangenis gedichten (Amsterdam - Links richten, 1932).
• G.A. van Oorschot, Van Oudegeest tot revolutie (Rotterdam, 1935)
• R.J. Peskens, Uitgestelde vragen (Amsterdam, 1964)
• R.J. Peskens, Uitgestelde vragen en andere verhalen (Amsterdam, 1964)
• R.J. Peskens, Twee vorstinnen en een vorst (boek) (Amsterdam, 1975). Herinneringen van de auteur aan zijn jeugd en aan zijn moeder en vader en hun oud worden.
• R.J. Peskens, Mijn tante Coleta] (Amsterdam, 1976)]. De erotische relatie tussen een 16-jarige jongeman en zijn vier jaar oudere tante loopt stuk op het ogenblik dat zijn moeder en tante nader tot elkaar komen.
• R.J. Peskens, Mijn moeder was eigenlijk een Italiaanse (Amsterdam, 1977). Acht verhalen met als thema: het door liefde, misverstand, haat en onbegrip veroorzaakte falen van een man ten opzichte van een vrouw.
• R.J. Peskens, De man met de urn (Amsterdam, 1981)
• G.A. van Oorschot, Brief van Gerardus Adriaan van Oorschot (1909-1987) aan N.N. (S.l., 1985). Briefje op de achterzijde van de bijsluiter in doos Balmoral sigaren.
• G.A. van Oorschot, Pierre Kemp, Hoe een uitgave tot stand kwam en een voorstelling niet doorging; het verzameld werk van Pierre Kemp (Amsterdam, 1991)
• R.J. Peskens, De Vlissingse verhalen van R.J. Peskens (verhalen, 1995)
• G.A. van Oorschot en A. Alberts, Brieven van een uitgever (brieven, met commentaar van de ontvangers, 1995)
• G.A. van Oorschot, brieven bezorgd door Nop Maas, Hierbij de hele God in proef. Brieven aan Willem Frederik Hermans (brieven, bezorgd door Nop Maas, 2003)
• G.A. van Oorschot, Gerard Reve, brieven bezorgd door Nop Maas, Briefwisseling 1951-1987 (met Gerard Reve) (Amsterdam, 2005)
• M. Vasalis en G.A. van Oorschot, brieven bezorgd door Nop Maas, Briefwisseling 1951-1987 (Amsterdam, 2009)

Auteur

-P.J. Meertens, herz. J. Francke, 2015

Bronnen

Literatuur

Omslag van de biografie over Van Oorschot door Arjan Fortuin

• G.J. van Bork en P.J. Verkruijsse, De Nederlandse en Vlaamse auteurs (1985)
• Arjan Fortuin, Geert van Oorschot, uitgever (Amsterdam: Van Oorschot, 2015).
• Arjen Fortuin, 'Een succesvolle uitgever die de belangrijkste schrijvers liet lopen', in: NRC Handelsblad, woensdag 4 november 2015, pag. 12-13.
• Haagse Post, 12-9-1981.
• Rick Honings, 'Angstaanjagend maar beminnelijk', in: NRC Handelsblad, zaterdag 7 november 2015, pag. 32-33.
• Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde 1901-2000 (S.l., 2001).
• Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1990 (1990).
• Willy Levie, Portret van Geert van Oorschot (Vrije volk 19-12-1964).

Sites

-DBNL.nl

Tekst uit de Encyclopedie van Zeeland, 1982-1984

Bekijk de originele tekst uit de Encyclopedie van Zeeland, 1982-1984