Marlow Moss

Marlow Moss
Marlow Moss, foto: S.W. Nijhoff/Stephen Storm, bron: Zeeuws Jaarboek 1997, pag. 148
Geboren	29 mei 1889 Kilburn (Groot Londen)
Overleden	23 augustus 1958 Penzance (Cornwall)
Beroep	kunstschilder en beeldhouwster
VIAF	M. Moss

Jeugd en studie

Antoinette (Nettie) Nijhoff-Wind in 1962, foto: J. Midavaine, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 110020

Haar vader Lionel Moss, was textielhandelaar, haar moeder was Frannie Jacobs. Moss studeerde tegen de wil van haar ouders aan de Engelse kunstacademies St.-John's Wood en Stade. Na een verblijf in Cornwall vanaf 1919 kwam ze in 1923 terug in Londen. In Parijs kwam zij onder invloed van Leger en Ozenfant en werd lid van de groep 'Abstraction-Création.' Op 25-jarige leeftijd, koos zij er bewust voor om niet langer als Marjorie Jewel, maar als Marlow door het leven te gaan. Deze naam klonk onzijdig. Moss kleedde zich als man, ongebruikelijk voor die tijd. Ook verkoos zij 1890 in plaats van 1889 als geboortejaar te noemen en gaf ze aan in Richmond (een luxe buitenwijk van Londen) geboren te zijn. In 1927 ontmoette zij Piet Mondriaan in Parijs, een gebeurtenis die haar werk diepgaand beïnvloedde, net als het werk van Fernand Léger, die haar grootste inspiratiebron was. Ze bleef contact met Mondriaan houden tot diens dood in 1945. Twee jaar later, in 1929, ontmoette, de inmiddels van Martinus Nijhoff gescheiden levende Anoinette Nijhoff-Wind, samen met haar zoon Stephanus, Marlow Moss op een terras in de lichtstad. Een levenslange band volgde daarop.

Groot-Valkenisse

Het huis Antoinette bij Valkenisse in 1972, foto: Charles Strijd, bron: Zeeuws Tijdschrift 22 (1972) 218.

Eerst gingen beide vrouwen vanaf 1937 samenwonen in het Franse Gauciel, maar door militaire handelingen werd het huis verwoest. Daarna verhuisden ze naar het tweede huis van het echtpaar Nijhoff in Biggekerke. Toen Duitsland Nederland binnenviel vluchtte de Joodse Moss met het laatste konvooi op 14 mei 1940 naar Engeland, waar ze eerst naar Londen vertrok om zich ten slotte in Penzance (Cornwall) te vestigen. Na de Tweede Wereldoorlog werkte zij opnieuw veel in Biggekerke, waar zij met haar vriendin, de schrijfster Antoinette Hendrika Nijhoff-Wind samenwoonde in de villa `Antoinette'. Een plastiek van Marlow Moss siert het graf van de schrijfster op de begraafplaats van Biggekerke. De opvallende verschijning van Moss, vaak gekleed in rijbroek en kort achterovergekamd haar, leverde haar de bijnaam 'het ventjeswuuf' en 'mevrouw Miss Moss' op. Dit laatste omdat 'miss' door enkelen als voornaam werd beschouwd.

Stijl

Het graf van Antoinette Nijhoff-Wind met daarop een sculptuur van Marlow Moss, foto: Wim Hofman, 1985, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 17564

Haar schilderijen en reliefs zijn streng geometrisch-abstract, met de zuivere harmonie van enkele loodrechte lijnen op een vlak. Daarbij werkte ze vanuit een mathematische opzet waarbij de verhoudingen en afstanden tussen gekozen lijnen en vlakken tevoren exact werden vastgelegd. Anders dan Mondriaan maakte zij veel gebruik van de structuur en het reliëf van het materiaal (waarbij Nicholson de inspirator was), zoals houten latjes en gebogen touw. Ook was zij de eerste van de groep Abstraction Création die de dubbele zwarte lijn omstreeks 1930 in haar schilderijen introduceerde. In haar latere werk is de kleur het belangrijkst. Net als Mondriaan maakte Moss ook gebruik van de primaire kleuren rood-geel-blauw en zwart en wit, waarbij ze veel vaker dan Mondriaan voor alleen geel, blauw en wit koos. Ook maakte zij abstracte beeldhouwwerken die verwant zijn met de sculpturen van Max Bill. Een van de eerste werken van haar getekende werk werd vormgegeven door de Biggekerkse timmerman Joos Goedbloed die van vurenhout een houtsculptuur van haar werk maakte. Over haar werk merkte Moss zelf op: I am no painter, I only see form, I only see space, movement and light.

Levenseinde

Moss leefde in Engeland in een kunstenaarskolonie, maar hield zich na de oorlog afzijdig van andere kunstenaarsgroepen en leidde een kluizenaarsbestaan in haar landhuis. Een onafhankelijke positie die zij kon bekostigen door een erfenis van een oom. Nadat twee maanden eerder de diagnose darmkanker was vastgesteld overleed Moss op 23 augustus 1958 te Penzance.

Werken in Nederland

In 1972 werd in Middelburg een herdenkingstentoonstelling van haar werk gehouden. Stephanus Nijhoff, die de erfenis van Moss uit het huis van zijn moeder in Biggekerke beheert schonk na afloop van de tentoonstelling een werk van Marlow Moss aan de stad Middelburg. In 1994 werd een overzichtstentoonstelling van het werk van Moss gehouden in het gemeentemuseum van Arnhem. Werk van Moss is te vinden in het Gemeentemuseum Den Haag, Kröller-Müller Museum, Tate Modern, SBKM De Vleeshal en het Henry Moore Institute.

Tekst Encyclopedie van Zeeland, 1982-1984

Bekijk de originele tekst uit de Encyclopedie van Zeeland, 1982-1984

Auteur

-?, herz. Johan Francke, 2016

Literatuur

• Nijhoff, Marlow Moss.
• Andreas Oosthoek, 'Marlow Moss, een zeer Engelse miss aan de Walcherse duinen', in: Zeeuws Tijdschrift 22 (1972) 215-220.
• Lucy Harriet Amy Howarth, Marlow Moss (1889-1958) (University of Plymouth, 2008).
• Joost J. Bakker, 'Biggekerke en een vrouwelijke Mondriaan. Marlow Moss en Netty Nijhoff-Wind', in: Zeeland 26/3 (2017) 81-89.