Henriëtte van der Mey

Henriëtte van der Mey
Henriette van der Mey, foto: IISG.
Geboren	21 december 1850 Harderwijk
Overleden	23 augustus 1945 Laren (NH)
Beroep	journaliste
VIAF	Henriëtte van der Mey

Jeugd, opleiding en eerste artikelen

Henriëtta Rosina Dorothea van der Mey werd geboren als dochter van een officier in Harderwijk. Van der Mey groeide op in een Nederlands-Hervormd gezin, dat door het beroep van de vader vaak verhuisde. Omdat haar moeder Duitse was ging zij zelf ook Duits studeren. In 1875 haalde ze als één van de eerste vrouwen de akte Middelbaar Onderwijs voor de Hoogduitse taal- en letterkunde. Daarna behaalde ze nog de aktes hulponderwijzeres (1876) en hoofdonderwijzeres (1878). Van september 1876 tot en met 1885 was ze lerares Duits en Nederlands aan de Middelbare School voor Meisjes in Goes. Als schrijfster trok Van der Mey al in 1882 de aandacht door het Deutsches Lesebuch für höhere Tochterschulen (Den Haag) samen te stellen. Eveneens in 1882 publiceerde ze onder het pseudoniem Enrichetta haar eerste literaire kritiek in De Portefeuille. Nieuwe Kunst- en Letterbode. Tevens schreef ze, soms onder pseudoniem, in De Nederlandsche Spectator, De Dageraad, De Lantaarn (Orgaan voor Noord- en Zuid-Nederland), Nederland en De Amsterdammer. Ze ijverde voor een Tehuis voor Onderwijzeressen en de wettelijke bescherming van de vrouwenarbeid in het tijdschrift Vragen des Tijds (mei 1884).

Middelburgsche Courant

Zierikzeesche Nieuwsbode, 28 oktober 1884, p. 1, bron: Krantenbank Zeeland

De Middelburgsche Courant, spreekbuis van vooruitstrevende liberalen, kreeg in 1885 een landelijke primeur. Henriëtte van der Mey werd de eerste vrouwelijke journaliste in dienst van een dagblad. Van der Mey passeerde daarbij tien mannelijke sollicitanten. In 1935 herinnerde Florentinus Wibaut zich nog ‘… er waren toen heel wat lezers van het orgaan die het nog al erg vonden.’ Al eerder werkten er vrouwelijke medewerkers voor weekbladen, maar Van der Mey was de eerste journaliste in loondienst bij een dagblad. Van 1884 tot 1896 verzorgde ze de rubrieken buitenlandse berichten en de rubriek Kunst en Letteren. Tevens verving ze Van der Pauwert, indien deze afwezig was, in zijn functie van hoofdredacteur.

Middelburgsche Courant, 23 december 1884, p. 2., bron: Krantenbank Zeeland

Vergadering van Provinciale Staten. Van der Mey moest speciale toestemming krijgen om als vrouw namens de Middelburgsche Courant aanwezig te kunnen zijn, foto: J. Midavaine, 1962, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr.111450.

Van der Mey kreeg speciale toestemming zodat ze de vergaderingen van de Staten van Zeeland kon verslaan. Als enige vrouw was dat nodig om de zaal binnen te mogen. De linkse pers citeerde haar overzichten vaak met instemming. Het oordeel van Van der Mey was scherp en visionair. Zo voorspelde ze al in 1892 dat Wilhelm II een gevaar voor Europa zou worden. Jan Veth en Van der Valk vonden haar kunstkritieken in De Groene Amsterdammer getuigen van een frisse nieuwe geest in de provincie en ze werd als eerste vrouwelijke lid geaccepteerd van de Nederlandsche Journalisten-Kring.

Activiteiten voor emancipatie

H.C.M. Ghijsen, na haar promotie op 8 juli 1919; zij was één van de vriendinnen van Henriëtte van der Mey, foto, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 120798

Naast haar redactionele werk was Van der Mey in Middelburg actief op sociaal gebied in de vooruitstrevende kring waarin zich onder meer de familie Berdenis van Berlekom, F.M. Wibaut, H.C.M. Ghijsen en de advocaat M.J. de Witt Hamer bewogen. Met de zus van deze advocaat, Petronella Johanna de Witt Hamer (1855-1919) woonde Van der Mey samen, eerst in Goes, later in Middelburg, Amsterdam en Laren. In Middelburg baarden ze het nodige opzien door samen, niet vergezeld van enige mannelijk gezelschap, de zomerconcerten in de tuin van de sociëteit Schuttershof bij te wonen en er thee te drinken.

Na het vertrek van Van der Mey uit Zeeland ging de emancipatiestrijd door. Hier staan enkele Walcherse strijdsters voor vrouwenkiesrecht, prentbriefkaart, ca. 1900, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 33114.

Henriëtte van der Mey was een van de initiatiefneemsters van de Vereeniging tot het verschaffen van warm voedsel aan arme schoolgaande kinderen (1889). In 1895 was ze, samen met Mathilde Wibaut-Berdenis van Berlekom, mede-oprichtster en voorzitster van de (Middelburgse) Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht. Het jaar daarop verhuisde Van der Mey naar Amsterdam. Op verzoek van Jeltje de Bosch Kemper nam ze plaats in de redactie van het tweewekelijkse blad Belang en Recht Van der Mey propageerde hierin het algemeen kiesrecht voor zowel mannen als vrouwen. Ook ijverde ze voor arbeidsbescherming van vrouwen en afschaffing van de nachtelijke arbeid van bakkers. Nadat Belang en Recht tijdelijk niet meer verscheen werd ze in 1906 vaste medewerkster van het Sociaal Weekblad voor de rubriek ‘Vrouwenarbeid en Vrouwenorganisatie’. Vanaf 1907 schreef ze ook in het Weekblad van de ANDB de rubriek ‘Sociale Aangelegenheden’. Onder meer over: internationale arbeidswetgeving, huisindustrie, vakorganisaties, kinderarbeid en vrouwenlonen. Na 1927 schreef Van der Mey nog slechts incidenteel. Pas op 83-jarige leeftijd, in 1934 legde ze de pen geheel terzijde –althans voor wat de pers betrof.

Politieke ideeën

Voorman Jelle Troelstra van de SDAP had waarderende woorden voor haar artikelen. Zolang Van der Mey echter voor het blad werkte trad ze nooit openlijk tot de SDAP toe. Ze legde de basis voor scholingswerk onder vrouwelijke vakbondsleden door in 1897 onder de roosjessnijdsters en – slijpsters cursussen te gaan organiseren. Die cursussen waren ook gezelligheidsavonden. Dit vormde het begin van een jarenlange hechte band met de Nederlandse Diamantwerkersbond (ANDB). In 1903 zette ze samen met Pothuis-Smit en met hulp van de Amsterdamsche Bestuurdersbond ontwikkelingsavonden op voor pettenmaaksters, sigarettenmaaksters, breisters en cacaobewerksters. Van der Mey verdween naar de achtergrond toen het jaar daarop de Amsterdamsche Sociaal-Democratische Vrouwenpropagandaclub ontstond. Al in 1899 had ze W.H. Vliegen benaderd over het seksuele misbruik van onder meer dienstbodes en winkelbediendes door hun bazen. Vliegen onderkende het probleem wel, maar verwachtte bij een onderzoek geen of nauwelijks respons van vrouwen te krijgen. Zij zouden te beschaamd zijn om er over te spreken. Daarnaast was Van der Mey ook nog actief als presidente van het in 1902 in Amsterdam opgerichte Bemiddelingsbureau tot plaatsing van dienstboden. Nog in 1937 sprak ze over het doel van de moderne vrouwenbeweging: Naar mijn mening kan het naaste doel der moderne vrouwenbeweging geen ander zijn, dan dat de jonge generatie een energischen strijd voert tot behoud van het recht der vrouw op arbeid.

Waardering

Van der Mey vond zichzelf ongeschikt om te spreken. Met moeite wist de organisatie van het internationale vrouwencongres in Berlijn (13-18 juni 1904) haar over te halen om te komen. Ze gaf een lezing over de toestand van de fabrieksarbeidsters in Nederland. Ook nam ze deel aan het debat over de wettelijke bescherming van arbeidsters. Nadat Van der Mey had gesproken werd er ‘weiter, weiter’ uit de zaal gescandeerd. Later, in 1937, zou Van der Mey haar optreden in Berlijn als één van de belangrijkste momenten van haar leven beschouwen.

Het Henriëtte van der Mey huis, Nieuwstraat 49 in Middelburg, foto: J. Francke, 9 juli 2010

Plaquette op de muur van het Henriëtte van der Mey huis, Nieuwstraat 49 in Middelburg, foto: J. Francke, 9 juli 2010

Naast haar schrijverscarrière was Van der Mey ook nog actief in verenigingen en organisaties als het Centraal Genootschap voor Kinderherstellings- en Vacantiekolonies, Ons Huis, de Vereeniging Armenzorg, het Belgische Vluchtelingen Comité 1914-1918 en de Openbare Leeszaal in Laren. Van der Mey bleef ook op haar oude levensdag geïnteresseerd in de actualiteit en helder van geest. Zoals zij had gehoopt mocht ze de bevrijding nog meemaken. Op 26 augustus 1945 overleed Van der Mey, 94 jaar oud, te Laren (Noord-Holland). In oktober 1987 werd het huis aan de Nieuwstraat 49 in Middelburg, het onderkomen van diverse vrouwenorganisaties, naar haar vernoemd: het Henriëtte van der Mey-huis.

Auteur

-J. Francke, 2015

Bronnen

Literatuur

• H.P. Abrahams, De Middelburgsche courant van haar ontstaan tot de oprichting der Vennootschap ter voortzetting harer uitgifte, 1758-1874 (’s-Gravenhage, 1898).
• H.P. Abrahams, De pers in Zeeland 1758-1900 : beschrijving van in Zeeland uitgegeven dag- en weekbladen en periodieke geschriften van 1758 tot ultimo december 1900 ('s-Gravenhage, 1912).
• Mies Campfens, ‘Henriëtte Rosina Dorothea van der Meij’, in: BWSA 3 (1988) 139-143.
• Johan Francke en Jan J.B. Kuipers, Geschiedenis van Zeeland. De canon van ons Zeeuws verleden (Zutphen, 2009).
• 'In memoriam', in: De Groene Amsterdammer (29 september 1945).
• Sibold S. Smeding, 1 3/4 eeuw ... : Provinciale Zeeuwsche Middelburgsche en Goesche courant, 1758-1933 (Middelburg, 1932).
• Peter Sijnke en W. Riemens, 'Henriette van der Mey', in: idem, Middelburg (Middelburg, 1988) 60-61.
• W. Wynaendts Francken-Dyserinck, 'Onze eerste journaliste', in: De Groene Amsterdammer (10-12-1927).

Sites

• Biografische schets van Henriëtte van der Mey op de site van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis.