Isaac Beeckman

Isaac Beeckman
Vermoedelijke woonhuis van Isaac Beeckman geheel links aan de Varkensmarkt in Middelburg. In oktober 2016 werd hier een plaquette aangebracht op voorstel van biograaf Klaas van Berkel, foto: J. Francke, februari 2009, Zeeuwse Bibliotheek, Beeldbank Zeeland, recordnr. 121338
Geboren	10 december 1588 Middelburg
Overleden	19 mei 1637 onbekend (vermoedelijk Dordrecht)
Beroep	theoloog, natuurkundige en medicus
VIAF	I. Beeckman

Biografie

Bezocht te Arnemuiden en Veere de Latijnse school alvorens zich 21 mei 1607 te Leiden te laten inschrijven als student theologie, welke studie hij niet voltooide door de twisten tussen zijn vader en de predikanten (1611); toch bezocht hij zomer 1612 nog de protestantse academie van Saumur, waarna hij door de classis van Walcheren als proponent werd aangenomen (1613); predikant werd hij niet. In 1611 had hij zich als kaarsenmaker te Zierikzee gevestigd en zich toegelegd op de studie der natuurwetenschappen.

Prestaties

handschrift: Isaac Beeckman, Journaal ‘Loci communes sunt formae omnium rerum agendarum..’, 1604-1634, foto: Wim Helm, december 2007, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 110238

Zijn tijd ver vooruit stelde hij de uitstromingswet van vloeistoffen vast en had hij inzicht in het inertiebeginsel (de traagheidswet). In 1616 trok hij bij zijn broer Jacob te Veere in, waar hij zich in het bijzonder in de medicijnen bekwaamde. Hij promoveerde 6 september 1618 te Caen, na verdediging van zijn dissertatie: ‘De febre tertiana intermittiente’ (de `derdendaagse Koorts'). Tijdens een bezoek aan Breda ontmoette hij de daar in garnizoen liggende Descartes, die hem bijzonder hoog achtte (november 1618). Conrector van de Latijnse school van Utrecht (1619 - december 1620) en Rotterdam (4 november 1624) werd hij, door toedoen van Rivet de hofprediker van Frederik Hendrik, benoemd tot rector van de Latijnse School van Dordrecht, welke hij tot grote bloei wist te brengen; onder de 600 leerlingen bevonden zich onder andere Johan en Cornelis de Witt. In oktober 1628 legde de teruggekeerde Descartes hem de grondslagen van zijn analytische meetkunde en brekingswet voor; hoopte Beeckman op een nauwe wetenschappelijke samenwerking, Descartes' vestiging te Franeker maakte zulks onmogelijk. Door bemiddeling van Rivet trad hij in briefwisseling met Mersenne, filosoof, musicoloog en vriend van Descartes, wat Descartes tot ongemotiveerde bedenkingen jegens Beeckman bracht, als zou hij denkbeelden hebben overgenomen uit het vroeger door Descartes aan hem geschonken ‘Compendium Musicae’, terwijl het tegenovergestelde waarschijnlijker is; zomer 1631 verzoenden zij zich.

handschrift: Isaac Beeckman, Journaal ‘Loci communes sunt formae omnium rerum agendarum..’, 1604-1634, foto: Wim Helm, december 2007, Zeeuwse Bibliotheek, Beeldbank Zeeland, recordnr. 110239

Nadat in 1636 Galilei zijn methode van de lengtebepaling op zee door middel van de Jupiter-satellieten aan de Staten-Generaal had aangeboden, werd Beeckman door zijn oud-leerling Hortensius beschuldigd dit geheim aan Mersenne te hebben doorgespeeld, waarop Hortensius de methode aan Morin, een der grondleggers van de historische theologie meedeelde. Uit zijn tot 1635 lopende dagboek gaf zijn broer Abraham in 1644 een honderdtal aantekeningen uit als ‘Mathematico-physicarum meditationum, quaestionum, solutionum centuria’. Verder is van hem verschenen een in 1939 ontdekt ‘Journal de 1604 à 1634; publié avec une introduction et des notes par C. de Waard’, IV dln. 1939-'53. In 1983 promoveerde Klaas van Berkel op Beeckman en de mechanisering van het wereldbeeld.

Auteur

V. d. Feen of Hageman

Literatuur

De omslag van de in het Engels vertaalde versie van het proefschrift van Klaas van Berkel over het leven van Isaac Beeckman

• Nagtglas, Levensberichten.
• Monchamp, Isaac Beeckman et Descartes. 117-148.
• Adam et Tannery, Oeuvres de Descartes, II; X en XII.
• Wieleitner, Das Gesetz, 216-223.
• Cohen, Ecrivains francais. Milhaud, Descartes savant.
• E.J. Dijksterhuis, De mechanisering van het wereldbeeld (Amsterdam, 1996).
• Dijksterhuis, Descartes et le cartésianisme.
• N.N.B.W. VII.
• Henk Kubbinga, De molecularisering van het wereldbeeld 2 dln. (Hilversum, 2003-2005).
• Klaas van Berkel, Isaac Beekman (1588-1637) en de mechanisering van het wereldbeeld (Utrecht 1983).
• Klaas van Berkel, Isaac Beeckman (1588-1637) on matter and motion. Mechanical Philosophy in the Making(Baltimore, 2013).
• K. van Berkel, 'Het collegium mechanicum van Isaac Beeckman', in: Spiegel Historiael 15/6 (1980) 336-341
• C. de Waard, Eene correspondentie van Descartes uit de jaren 1618 en 1619 (S.l., 1905)
• Cornelis de Waard, Isaac Beeckman (1588-1637) ('s-Gravenhage, 1941)
• Huib J. Zuidervaart, 'Scientia in Middelburg. De wisselwerking tussen academici, kooplieden en handwerkers in het vroegmoderne Middelburg: essentieel voor de creatie van 's werelds eerste verrekijker?', in: Archief (2017) 43-100.
• Klaas van Berkel, Albert Clement en Arjan van Dixhoorn (red.), Knowledge and culture in the early Dutch Republic. Isaac Beeckman in context (Amsterdam, 2022).