Johan Hendrik van Dale

Uit Wiki ZB
Ga naar: navigatie, zoeken
Johan Hendrik van Dale
Dale 80640.jpg
J.H. van Dale, foto ca. 1870, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 80640
Geboren 15 februari 1828 Sluis
Overleden 19 mei 1872 Sluis
Beroep Taalkundige, archivaris en onderwijzer
VIAF J.H. van Dale

Biografie

J.H. van Dale, foto ca. 1870, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 80641

Na het behalen van de onderwijzersrang 4e klasse (1844), werkte hij achtereenvolgens in Sluis (1845), Hoofdplaat (1849) en weer in Sluis (1851, huisonderwijzer). In 1854 volgde een benoeming tot hoofdonderwijzer aan de openbare school in Sluis. Bovendien werd hij in 1855, uit waardering voor het vele werk, dat hij in het archief had verricht, aangesteld tot archivaris van zijn geboorteplaats. Zijn belangstelling ging vooral uit naar de letterkunde en de geschiedenis van Zeeland. Hij publiceerde een tweetal leerboeken over Zeeland, was oprichter van het jaarboekje `Cadsandria' (1854-1859) en gaf samen met H.Q. Janssen de `Bijdragen tot de Oudheidkunde en Geschiedenis inzonderheid van Zeeuwsch-Vlaanderen' (1856-1863) uit. Zijn grootste verdiensten liggen echter op het vlak van de letterkunde.

Nieuw Woordenboek der Nederlandse Taal

De naam Van Dale is onverbrekelijk verbonden met het 'Nieuw Woordenboek der Nederlandsche Taal' (1864), waarvan de eerste druk gemaakt werd door J.M. en N.S. Calis, maar dat na de uitbreiding door Van Dale sinds 1872 verschijnt als Van Dale's 'Groot Woordenboek der Nederlandse taal', waarvan de 15de uitgave verscheen in 2015. Bovendien schreef hij talrijke bijdragen in periodieken als de ‘Navorscher’, ‘De Taalgids’ en de ‘Taal- en Letterbode’, naast leerhoeken over spraakkunst en zinsontleding. De letterkundige verdiensten van Van Dale zijn erkend door zijn lidmaatschap van een groot aantal wetenschappelijke genootschappen, waaronder het Historisch Genootschap in Utrecht, het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen en de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde. In Sluis richtte hij, in navolging van de middeleeuwse rederijkerskamer de Distelbloem rond 1860 de rederijkerskamer de Oranjebloem op.[1]

Waardering

In Sluis wordt Van Dale geëerd met een buste vervaardigd door de beeldhouwer Pieter Puijpe, die werd onthuld op 4 september 1924. De buste staat op de Wallen aan de noordzijde (parallel aan de Hoogstraat). Verder is er een eenvoudige herdenkingszuil op het kerkhof, een Van Daleschool en een Van Dalestraat. Van de hand van Lo van Driel verschenen inmiddels meerdere artikelen en een tweetal biografieën over Van Dale. In 2003 verscheen Een leven in woorden: J.H. van Dale, schoolmeester, archivaris, taalkundige) en in 2013 'De schoolmeester en de stad; J.H. van Dale en Sluis in de negentiende eeuw', als onderdeel van Bijdragen tot de geschiedenis van West-Zeeuws-Vlaanderen.

Beknopte bibliografie

Buste van J.H. van Dale te Sluis, foto: Jaap Wolterbeek, 2002, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 141398

Historisch onderzoek

Taalkunde

Tekst uit de Encyclopedie van Zeeland 1982-1984

Bekijk de originele tekst uit de Encyclopedie van Zeeland, 1982-1984

Auteur

F. van Noordwijk, herz. J. Francke, 2016

Literatuur

Noten