Hoechst Vlissingen

Uit Wiki ZB
Ga naar: navigatie, zoeken
Hoechst Vlissingen; Thermphos Internationaal

Voormalige fosforfabriek in Vlissingen-Oost. De vestiging van Hoechst in Vlissingen-Oost maakte deel uit van het Hoechst Holland concern, op zijn beurt weer onderdeel van de Duitse chemie-multinational Farbwerke Hoechst AG. Dit in 1960 opgerichte chemische concern Hoechst Holland had verder nog onderdelen in Amsterdam, Breda en Weert. De hoofdvestiging was gevestigd in Amsterdam. Vanaf 1995 werden basischemie-activiteiten afgestoten en werd door het concern ingezet op farmacie en biotechnologie. De Vlissingse fabriek werd hierna onderdeel van Thermphos Internationaal. De Vlissingse fabriek draaide tot eind 2012. Daarna werd de fabriek failliet verklaard.

Hoechst, foto: A. van Wyngen, ca. 1970, ZB, Beeldbank Zeeland, rec. nr. 45779

Geschiedenis van het bedrijf

1968-1975: Snelle groei

In 1966 kocht Hoechst Holland in Vlissingen-Oost een bedrijfsterrein. De keuze voor Vlissingen was vooral gelegen in de gunstige ligging aan (diep) zeewater, waardoor grondstoffen gemakkelijk konden worden aangevoerd. Daarnaast speelde de aanwezigheid van energie (kerncentrale) een rol. De fabriek werd op 13 september 1968 feestelijk geopend door Prins Bernhard.[1]

Prins Bernhard bij opening Hoechst, foto: A. van Wyngen, 1968, ZB, Beeldbank Zeeland, rec. nr. 62125

Bij de start van Hoechst Vlissingen werkten er 350 man in de fabriek. Al kort na de opening breidde de werkgelegenheid zich snel uit door de bouw van een tweede fosforoven. Verder werd in 1971 een tweede Hoechst-fabriek gebouwd voor de productie van dimethyl-dereftalaat (DMT) en polycondensaat; beiden grondstoffen voor de productie van de kunstvezel trevira. Ook dit leverde veel arbeidsplaatsen op. De werkgelegenheid steeg hierdoor naar ongeveer 800 man.[2]

1975-1980: Stagnatie

In de zomer van 1975 werd onverwacht werktijdverkorting aangevraagd voor 700 werknemers van de inmiddels ruim 1.000 werknemers. De ingezakte markt voor fosforproducten was hiervan de oorzaak. De aangekondigde bouw van een alkaan-sulfanaat fabriek, waar grondstoffen voor wasmiddelen worden geproduceerd, werd uitgesteld.[3] De in het algemeen verslechterde conjunctuur - alsmede de hogere stroomprijzen - zorgden ervoor de Hoechst-Vlissingen in deze periode niet verder groeide.

De verslechterde conjunctuur leidde er toe dat er bij Hoechst geleidelijk arbeidsplaatsen onder druk kwamen te staan. De productie van polycondensaat werd gestopt en het aantal arbeidsplaatsen daalde in 1979 van 1.100 naar 900 man. Gedwongen ontslagen wist men echter te vermijden.[4]

1980-1985: Opnieuw groei

Door de verbeterde conjuncturele omstandigheden werd de uitgestelde bouw van de alkaansulfonaatfabriek in 1980 toch voltooid.[5] Het leverde ongeveer 40 nieuwe arbeidsplaatsen op.[6] Daarnaast werd in 1981 ook de overslag-havencapaciteit voor de aanvoer van erts vergroot en werd begonnen met de bouw van een amoniakterminal. De groei ging niet vanzelf. Regelmatig waren er conflicten met de milieubeweging over de toegestane milieubelasting. Tegelijkertijd investeerde het bedrijf regelmatig in recycling van afvalstoffen en werd er veel geïnvesteerd in energiebesparing.

1986-1991: Stabiel

Eind 1986 werd besloten dat er ongeveer 100 arbeidsplaatsen zouden worden geschrapt. Dit hield verband met de teruglopende afzet van fosfor, mede doordat steeds minder fosfaten werden gebruikt in wasmiddelen.[7] Wel werd besloten een eenheid op te zetten voor de productie van de stof TAED, een milieuvriendelijker alternatief voor fosfaat; een stof die vanwege de milieubelasting steeds meer onder vuur was komen te liggen en waarvoor een verbod dreigde.[8] Hoechst-Vlissingen worstelde ook met de afzetmogelijkheden van amoniak. Ook voor deze stof waren steeds minder afzetmogelijkheden, vanwege de verminderde vraag naar kunstmest. Ondanks deze ontwikkelingen bleef de positie van Hoechst-Vlissingen stabiel, mede door een aantal technologische verbeteringen in het productieproces.[9] Door de sluiting van een fosforproducerend Hoechst-zusterbedrijf in Duitsland kon de fosfor-afdeling in Vlissingen-Oost gewoon doorgaan.

Lasser aan het werk, foto: J. Wolterbeek, 1995, ZB, Beeldbank Zeeland, rec. nr. 1087

1992-1996: Goedkope import

Vanaf 1992 was er een nieuwe bedreiging voor Hoechst. Vanuit Kazachstan werd op grote schaal goedkope fosfor op de markt gedumpt.[10] Als gevolg daarvan daalden de prijzen. Bovendien kon de Kazachstaanse fabriek 10% goedkoper produceren dan Hoechst-Vlissingen. Het zette het voortbestaan van de fabriek op langere termijn feitelijk onder druk. De verslechterde marktpositie leidde ertoe dat in Vlissingen bezuinigingsmaatregelen werden doorgevoerd. Er werd minder werk uitbesteed en er werd minder tijdelijk personeel ingehuurd.[11]

Vanaf eind 1995 werd de positie van Hoechst-Vlissingen weer sterker. Doordat de andere overgebleven West-Europese fosforfabrieken er mee stopten bleef Hoechst-Vlissingen als enige over.[12]

1996-1997: Reorganisatie

Ondanks de verbeterde positie voor de Vlissingse fabriek besloot het management van Hoechst eind 1996 tot een reorganisatie. Het leidde er toe dat ongeveer 250 van de 900 banen verloren gaan - overigens zonder gedwongen vertrek - en Hoechst-Vlissingen werd opgesplitst in vijf nieuwe dochterbedrijven: voor de fosforactiviteiten, voor de productie van DMT, voor de productie van TAED, voor alkaansulfanaat en een voor de ondersteunende diensten en bedrijfsbeheer.

Vijf nieuwe bedrijven

Alle fosforactiviteiten werden per 1 juli 1997 gebundeld in het nieuwe bedrijf Thermphos International BV. Het nieuwe bedrijf telde 410 werknemers. De andere overgebleven vier bedrijven waren Hoechst Holland NV (afwikkeling oude Hoechst), Hoechst Trevira Vlissingen BV (DTM, een grondstof voor polyester), Mare Chemicals BV (zeep- en wasmiddelengrondstoffen TAED en alkaansulfanaat) en Industrial Park Vlissingen (terreinbeheer, etc.).[13]

1997-2012: Thermphos

Ruim een jaar na de start van de nieuwe fabriek besloot Hoechst Thermphos onder te brengen bij dochter Celadese AG, waarin alle fosforactiviteiten van Hoechst waren gebundeld. Weer een jaar later werd het bedrijf doorverkocht aan de dan zittende directie (Groenink, Capello en Galeano), een zogenaamde 'management buyout'. De fabriek in Vlissingen werd de hoofdvestiging van een conglomoraat van fosforproducenten uit Nederland (Vlissingen), Duitsland, Argentinië en China.

In 2000 investeerde Thermphos tussen de 20 en 30 miljoen gulden in de productie van grondstoffen voor (af)wasmiddelen. Deze productielijn werd overgenomen van Kemira Kemi AB. Hierdoor kon de werkgelegenheid bij Thermphos behouden blijven.[14] Het beleid was er op gericht via overname van buitenlandse fosforproductielijnen haar marktpositie te versterken.[15]

Goederentrein bij Hoechst, foto: J. Wolterbeek, 1997, ZB, Beeldbank Zeeland, rec. nr. 129852

Verkoop

Om haar positie op de wereldmarkt verder te verstevigen - met name in de Verenigde Staten - werd Thermphos in 2003 verkocht aan de Kazachstaanse investeerder Nahum Galmor. Deze Italiaans-Israëlische zakenman van Roemeense afkomst was ook de eigenaar van het Kazachstaanse fosforconcern Kazphosphate. Tot het Kazachstaanse bedrijf behoorde ook een fosformijn, waardoor verdere groei mogelijk was.[16]

Kostenreductie, vervuiling

Vanaf 2009 verslechterde de internationale conjunctuur (onder meer door de kredietcrisis) en wil Thermphos gaan snijden in de kosten.[17] Het leidde in 2010 onder andere tot ontslag voor 60 werknemers, waarvan 20 gedwongen. Tegelijkertijd kwam het bedrijf zwaar onder vuur te liggen als gevolg van de zeer hoge uitstoot van vervuilende stoffen als dioxine, ammoniak, cadmium, chroom en kwik, waarover omwonenden al jaren klagen. Daarnaast zou het bedrijf slordig omgaan met de veiligheidsvoorschriften.[18] Naar aanleiding van een spraakmakende uitzending van het t.v.-programma Zembla[19] kwam het bedrijf en de toezichthouder (provincie Zeeland) zwaar onder vuur te liggen. De provincie zou het bedrijf zelf zijn eigen emulsie uitstoot hebben laten meten en deze zou, aldus de actualiteitenrubriek, tot wel vijftig maal de toegestane hoeveelheid hebben bedragen.[20]

Commissie Mans

Naar aanleiding van de Zembla-uitzending presenteerde een onderzoekscommissie onder leiding van oud-burgemeester van Enschede Mans begin 2011 een onderzoeksrapport over Thermphos. De commissie stelde vast dat het bedrijf door de provincie te weinig is gestimuleerd de vervuiling tegen te gaan. Thermphos beloofde in de toekomst een groenere strategie te gaan volgen, waarbij wordt ingezet op hergebruik van afvalstromen om fosfor te kunnen blijven produceren.

De milieunormen werden in 2011 duidelijk minder vaak overschreden, maar toch bleven er regelmatig incidenten.[21]

2012: Faillissement

2012 werd het laatste jaar voor Thermphos. Door een verslechtering van de markt voor fosforproducten en de noodzaak te investeren in dure installaties om de uitstoot van dioxine en ammoniak te beperken kwam het bedrijf in acute betalingsproblemen.

Er was in 2012 nog meer slecht nieuws voor Thermphos. Het OM vervolgde het bedrijf in april 2012 vanwege de dood van twee medewerkers bij een ongeval in een fosforoven.

In september vroeg Thermphos uitstel van betaling aan.[22] Als de banken hebben besloten Thermphos geen krediet meer te geven werd in november het faillissement aangevraagd. Een deel van de medewerkers werd ingezet om te zorgen dat het bedrijf veilig werd stilgelegd.[23] Een doorstart - onder andere via het Oostenrijkse bedrijf Kalogeo - lukte niet. De onderhandelingen hierover liepen onder andere stuk op de vraag wie verantwoordelijk is voor de kosten van de opruiming van het vervuilde Thermphos-terrein.[24]

Luchtverontreiniging door industrie in Vlissingen-Oost, foto: J. Wolterbeek, 2001, ZB, Beeldbank Zeeland, rec. nr. 130748

2013-2017: Sanering bedrijfsterrein Thermphos

De provincie stelde zich op het standpunt dat de schoonmaak en sanering van het Thermphos-bedrijf betaalt moet worden uit de verkoop van de failliete boedel van Thermphos. De geschatte opbrengst is tenminste 40 miljoen euro. De geschatte kosten van sanering bedragen 70 tot 100 miljoen. Wie hiervoor verantwoordelijk is, bleef aanvankelijk onduidelijk.[25] Uiteindelijk startten de provincie en Zeeland Seaports (eigenaar grond) in mei 2015 met de sanering van het voormalige Thermphos terrein. De klus moest binnen een jaar geklaard zijn en er was uiteindelijk 38,5 miljoen euro beschikbaar. Dit geld kwam uit de boedel van Thermphos en een klein stukje vanuit het Rijk.

Na een jaar was pas ongeveer eenvijfde van de sanering afgerond. Omdat het gereserveerde geld dan op was, kwamen de extra kosten vanaf eind 2016 voor rekening van de provincie. Die bedroegen alleen al 700.000 euro per maand voor het veilighouden van het fabrieksterrein. Een molensteen om de nek van de provincie Zeeland, zo leek het.[26]

Van Citters Beheer

De feitelijke uitvoer van de sanering van het Thermphos-terrein werd sinds mei 2015 gedaan door Van Citters Beheer (VCB), de sanerings-bv van Zeeland Seaports. De enorme omvang van de klus, de grote brandgevaarlijkheid (fosforresten) en de daarbij noodzakelijke veiligheids- en gezondheidseisen leidde er toe dat opleverdata steeds niet worden gehaald. De Provincie Zeeland eiste dat er eind maart 2017 een keiharde einddatum ligt.

Wordt ongetwijfeld vervolgd.

Auteur

W. van Gorsel, 2016

Bronnen

Sites

Krantenbank Zeeland

Omroep Zeeland, Dossier Thermphos

Noten

  1. ↑ Krantenbank Zeeland, 'Prins opende Hoechst-Vlissingen', in: Prov. Zeeuwse Courant, 14 september 1968, pag. 1.
  2. ↑ Krantenbank Zeeland, 'Nieuwe fabriek van Hoechst NV in Sloe, in: Prov. Zeeuwse Courant, 28 maart 1969, pag. 1.
  3. ↑ Krantenbank Zeeland, 'Hoechst overweegt werktijdverkorting voor deel personeel', in: PZC, 27 juni 1975, pag. 2.
  4. ↑ Krantenbank Zeeland, 'Afslanking Hoechst tot nu toe zonder ontslagen', in: PZC, 12 april 1979, pag. 2.
  5. ↑ Krantenbank Zeeland, 'Alkaansulfonaatfabriek van Hoechst in Vlissingen-Oost wordt toch voltooid', in: PZC, 2 mei 1979, pag. 1.
  6. ↑ Krantenbank Zeeland, 'Nieuwe fabriek komt vandaag in productie', in: PZC, 2 mei 1980, pag. 2.
  7. ↑ Krantenbank Zeeland, 'Hoechst en De Schelde krimpen in', in: PZC, 12 december 1986, pag. 1.
  8. ↑ Krantenbank Zeeland, 'Hoechst pleit voor korrelreactor', in: De Stem, 2 december 1987, pag. 15.
  9. ↑ Krantenbank Zeeland, 'Hoechst Holland heeft goed jaar achter de rug', in: PZC, 3 mei 1989, pag. 19.
  10. ↑ Krantenbank Zeeland, 'Hoechst vreest voor fosformarkt', in: PZC, 28 december 1992, pag. 35.
  11. ↑ Krantenbank Zeeland, 'Hoechst moet bezuinigen', in: PZC, 16 oktober 1993, pag. 50.
  12. ↑ Krantenbank Zeeland, 'Hoechst krijgt fosformonopolie', in: PZC, 27 september 1995, pag. 21.
  13. ↑ Krantenbank Zeeland, 'Na 31 jaar afscheid van Hoechst', in: PZC, 28 juni 1997, pag. 17.
  14. ↑ Krantenbank Zeeland, 'Thermphos trekt nieuw personeel aan', in: PZC, 13 oktober 2000, pag. 37.
  15. ↑ Krantenbank Zeeland, 'Thermphos versterkt marktpositie', in: PZC, 24 juni 2004, pag. 23.
  16. ↑ Krantenbank Zeeland, 'Thermphos in vreemde handen', in: PZC, 12 februari 2003, pag. 15.
  17. ↑ Krantenbank Zeeland, 'Thermphos zet mes in kosten', in: PZC, 10 december 2009, pag. 1.
  18. ↑ Krantenbank Zeeland, 'Druk op Thermphos opgevoerd', in: PZC, 6 september 2010, pag. 1.
  19. ↑ Zembla, uitzending 13 november 2010.
  20. ↑ Krantenbank Zeeland, 'Thermphos ophef helpt Nieuwdorp niet', in: PZC, 19 november 2010, pag. 58.
  21. ↑ Krantenbank Zeeland, 'Een dwangsom is geen verkeersboete', in: PZC, 10 november 2011, pag. 2.
  22. ↑ Krantenbank Zeeland, 'Laatste strohalm Thermphos', in: PZC, 25 september 2012, pag. 1.
  23. ↑ Krantenbank Zeeland, 'Thermphos op de fles', in: PZC, 13 november 2012, pag. 1.
  24. ↑ Krantenbank Zeeland, 'Het is een gemiste kans', in: PZC, 25 september 2015, pag. 18.
  25. ↑ Krantenbank Zeeland, 'Noodscenario voor sanering terrein Thermphos', in: PZC, 11 december 2013, pag. 61.
  26. ↑ Omroep Zeeland, 'Grootste angst over Thermphos komt uit', 21 oktober 2016
Overgenomen van "http://encyclopedievanzeeland.nl/index.php?title=Hoechst_Vlissingen&oldid=36442"