Gaaischieten

Gaaischieten

Sport waarbij men schiet op nagemaakte vogels (gaaien), die aan een hoge staak bevestigd zijn.

Handboogschieten op Zuid-Beveland en in Zeeuws-Vlaanderen

Deze traditionele sport wordt in de vorm van handboogschieten vooral op Zuid-Beveland en in Zeeuws-Vlaanderen beoefend, in het bijzonder in katholieke dorpen. De beoefenaars hebben zich verenigd in schuttersverenigingen met namen als Willem Tell, Doel naar Hoger en de Edele Handboog. Ook komt de naam van de schutspatroon veelvuldig als verenigingsnaam voor: Sint Sebastiaan. Veel schuttersverenigingen zijn al eeuwen oud. De oorspronkelijke militaire verdedigingsfunctie heeft plaats gemaakt voor een sociale en sportieve functie van de verenigingen. Een Zuid-Bevelandse overlevering wil, dat Jacoba van Beieren aan een schieting heeft deelgenomen en daarbij de gaai heeft afgeschoten. Handboogschieten kan op drie manieren worden beoefend: doelschieten, schieten op de liggende wip en schieten op de staande wip. Bij het doelschieten wordt geschoten op een platte schijf (blazoen). Daarmee zijn punten te verdienen. Een schot in de roos levert de meeste punten op. Het wipschieten is moeilijker. Om punten te scoren moet persé de vogel (gaai) worden geschoten. Deze nepvogels zijn gemaakt van kunststof of van houten blokjes met kleurige pluimen. Ze zijn bevestigd op een prange; ijzeren stangen bovenin een hoge staak (stenge). Bij de staande wip is die 25-30 meter hoog, bij de liggende wip 12-15 meter. Onder de hoofdvogel zitten zij- en kalvogels en op de onderste pinnen kleine vogels. Het is de bedoeling om zoveel mogelijk vogels te schieten. Meestal wordt de waarde van de te schieten vogels vooraf bepaald (beschrijfschietingen). De staande wip is een vaste staak, waar de prange met vogels in wordt gehesen. De schutter schiet verticaal. Bij de liggende wip is de prange vastgemaakt op een wippend onderstuk. De schutter schiet nu horizontaal. Eens per jaar wordt voor de titel van koning geschoten. Het gaat er dan om de hoofdvogel neer te halen. De koningen van de verschillende verenigingen strijden met elkaar om de keizerstitel. Jaarlijks worden ook kermisschietingen gehouden.

Geweerschieten op Walcheren

Terwijl in de Zuid-Bevelandse en Zeeuws-Vlaamse dorpen met pijl en boog wordt geschoten, schiet men op Walcheren met een geweer. Deze vorm van gaaischieten wordt beoefend in Domburg en Westkapelle. Ook hier lijkt het gaaischieten voort te komen uit de schuttersfeesten. Het is hier onlosmakelijk verbonden met de kermis. Een gaai (vogel) komt er niet meer aan te pas. De gaaischieters worden ingeschreven op een 'rolle', die in de voorafgaande week in de herberg ligt. In de rolle staan ook de regels en straffen vermeld. Het schieten gebeurt met jachtgeweren en loden kogels en vindt plaats in de duinen (Domburg) of bij de dijk (Westkapelle). Er wordt geschoten op essen- of eikenhouten tronken, die op de stinge (een lange paal met een stalen drietand) worden geplaatst. In de middag wordt er in beide dorpen ook geschoten op een opgetuigd zeilscheepje en een 'poppetje' (een satirische afbeelding van iemand die te maken heeft met een voorval in de gemeente). Het gaaischieten heeft zijn eigen tradities, compleet met een kapitein, fourier, tamboer en slokjesjongen als functionarissen. Zij begeleiden de optocht van de schutters langs de herbergen door het dorp. Bijna honderd mannen, jong en oud, in Westkapelle beoefenen deze sport. De in het wit geklede schutterij is uitbundig aanwezig tijdens de kermis; met gezang en slaande trom. Het dorp heeft ook zijn eigen prijzen. Bijzonder gewild en eervol zijn de tronk voor de burgemeestersprijs en het scheepje.

Schietsport

Recent is het 3D-schieten in zwang geraakt. Dit is het schieten op driedimensionale figuren. Wordt bijvoorbeeld door de Vlissingse handboogsociëteit d’Eendracht beoefend. De schutter loopt door een afgebakend gebied en moet de namaakbeesten zien te raken, die daarin staan opgesteld. In 2010 werd voor het eerst in Zeeland een toernooi gehouden, bij Fort Rammekens.

AUTEUR

P.J. Meertens, herz. J. Dekker (2012)

LITERATUUR

Antonisse, Rinus, Echt Zeeuws?! (z.pl., 2010).

Gabriëlse, W., Het gaaischieten op de Westkappelse kermis, in: De Wete 1975/16, 10-15.

Ghijsen, H.C.M., (red.), Woordenboek der Zeeuwse dialecten (Krabbendijke, 2002).

Pagter, P. de, Gaaischieten, in: De Wete 16 (1987) 2, 24-29.

www.westkapellecultuurbehoud.nl

AFBEELDING

Gaaischieten te 's-Heerenhoek.

Tekst uit de Encyclopedie van Zeeland 1982-1984

Spel waarbij men met pijl en boog schiet op nagemaakte vogels (gaaien), die aan een hoge staak bevestigd zijn. Het komt in Zeeland alleen op Zuid-Beveland en in Zeeuws-Vlaanderen voor en in het bijzonder in de r.k. dorpen. De gaaischieters zijn verenigd in een handboogschuttersvereniging, die jaarlijks een onderlinge wedstrijd houdt, het koningsschieter. Om de twee of drie jaar komen de koningen van een streek bijeen voor de keizersschieting, die voor het publiek wordt gehouden. Ook Domburg, Oost- en Westkapelle kennen het gaaischieten, maar dan met het geweer. Een Zuid-bevelandse overlevering wil, dat Jacoba van Beieren aan een schieting heeft deelgenomen en daarbij de gaai heeft afgeschoten.

AUTEUR

P.J. Meertens

LITERATUUR

Ghijsen, Woordenboek.

AFBEELDING

Gaaischieten te 's-Heerenhoek.