Aart van Os
Over Aart van Os is bijzonder weinig bekend. Hoewel van Zeeuwse afkomst, was hij geboren in Gouda. In de ZEEUWSE BIBLIOTHEEK bevinden zich twee mappen met manuscripten die door hem zijn geschreven. Deze mappen bevatten hoofdzakelijk bewerkingen door Van Os van onder andere Schumann, Mendelssohn, en Tsjaikovski, maar herbergen ook enkele composities van hemzelf. Een van deze composities is een sonate genaamd Herfstlied (zie onderstaande lijst voor een compleet overzicht van de stukken).
Inhoud
Benoeming tot organist van de Nieuwe Kerk
Bekend is dat Van Os in Nijmegen aan de Berg en Dalscheweg op nummer 252 heeft gewoond, in de periode voor hij naar Middelburg vertrok. Echter gedurende welke jaren hij daar heeft gewoond is onbekend. In 1893 is Van Os naar Middelburg verhuisd en dit was ook het jaar waarin hij benoemd werd als organist van de Nieuwe Kerk. Wellicht was deze benoeming zelfs de reden voor zijn verhuizing. In Middelburg heeft hij op minstens drie adressen gewoond: aan de Lange Gortstraat op nummer I 322 vanaf mei 1893, aan de Lange Delft op nummer B 130 vanaf 3 april 1911 en aan de Kinderdijk P 115 vanaf 1 juni 1819 tot 28 december 1926.
Als organist begeleidde hij ook zang; op 16 september 1917 bijvoorbeeld begeleidde hij de sopraan Jeanne Wolmer tijdens een twee uur durend concert in de Concertzaal te Middelburg. Tevens heeft hij samen met de tenor W.J.M van Bijsterveld in 1917 een concert gegeven ten bate van het Rode Kruis. Voorts was hij betrokken bij de zangvereniging TOT OEFENING EN UITSPANNING en het MIDDELBURGS MANNENKOOR, die hij bijvoorbeeld begeleidde tijdens een herdenkingsavond in 1921 gewijd aan wijlen de directeur van de VEREENIGING VOOR INSTRUMENTALE MUZIEK en componist J.C. Cleuver. Verder is in 1896 in het ZEEUWSCH DAGBLAD diverse malen een advertentie geplaats voor het boek De Herder van Bethlehem door A L O. E., verschenen bij G.F. CALLENBACH en vertaald door Van Os vanuit het Engels naar het Nederlands. Voorts is in 1901 in dezelfde krant melding gemaakt van het boek Uit den Heldentijd van Israel, ‘vrij bewerkt naar het Engelsch door A. van Os’. Hieruit blijkt dat Van Os niet slechts muziek, maar ook zijn talen kende.
Plotseling vertrek naar Monte Carlo
Het is bekend dat Van Os op 28 december 1926 vanuit Middelburg naar Monte Carlo is vertrokken. Eind 1925 was Van Os benoemd tot klokkenist van de Abdijtoren te Middelburg (in de zomer van 1926 heeft hij nog enkele beiaardconcerten gegeven), echter in oktober 1926 werd hem op eigen verzoek eervol ontslag verleend door de gemeenteraad van Middelburg, ingaande 1 januari 1927. Op 6 december 1926 werd bekend wie zijn opvolger zou worden als organist van de Nieuwe Kerk: C. Ferwerda. De laatste aankondiging van een uitvoering van Van Os werd in 1926 op 14 december in de VLISSINGSE COURANT geplaatst: ‘UITVOERING op heden dinsdag 14 december’. Het is duidelijk dat Van Os’ vertrek minstens twee maanden vooruit gepland was, echter een vrij korte tijd voor een emigratie, zeker in die tijd. Aangezien Van Os een jaar daarvoor nog de baan van klokkenier aanvaardde en dit een beroep was dat in de regel werd gegeven aan een persoon die voornemens was deze functie voor langere tijd te bekleden, was het aannemelijk dat hij in 1925 het plan te emigreren nog niet had opgevat. Los van de korte voorbereidingstijd, is het vreemd dat Van Os in de winter op reis is gegaan. Reizen was in zijn tijd uiteraard minder comfortabel dan nu: een reis in de koude door de Franse bergen kan niet bijzonder aantrekkelijk geweest zijn. Verder is het opmerkelijk dat Van Os op de leeftijd van 57 (voor die tijd wederom een redelijk hoge leeftijd) nog zó een reis en emigratie ondernomen heeft. Voor zover bekend was Van Os tijdens zijn jaren in Nederland ongehuwd en kinderloos, echter merkwaardig is dat op dezelfde datum vanaf hetzelfde adres (Kinderdijk P 115) nog een persoon naar Monte Carlo is vertrokken: A. van Strien. Het geslacht van deze persoon is onbekend. Er is een W.A.C. van Strien geweest die Wuthering Heights van Emily Brönte naar het Nederlands heeft vertaald. De MIDDELBURGSCHE COURANT heeft deze vertaling in haar totaliteit geplaatst, het eerste hoofdstuk op 24 december 1926 en het laatste op 9 april 1927. Hierna is niets meer van deze Van Strien vernomen. Het zou derhalve goed kunnen dat dít de A. van Strien is die met Van Os naar Monte Carlo is vertrokken, des te meer omdat zowel Van Os als Van Strien klaarblijkelijk het Engels goed beheersten en elkaar op deze manier waarschijnlijk gekend hebben. Het aantal mensen dat vloeiend Engels sprak was niet groot in die tijd, noch was Middelburg groot. Nu is het raadsel: om welke reden is A. van Os samen met A. van Strien naar Monte-Carlo gegaan? Een onbevestigd vermoeden is dat A. van Strien en A. van Os een homoseksuele relatie hadden die in het Middelburg van die tijd niet goed gevallen zou zijn. Monaco staat heden ten dage bekend om de grote populatie homoseksuelen. Zeker is in ieder geval dat A. van Os tijdens zijn jaren in Middelburg een belangrijke rol voor het muzikale leven heeft gespeeld en op verschillende manieren zeer actief is geweest.
Composities en bewerkingen van Van Os
- Sonate
- Kerstmis
- Er ruischt langs de wolken ; Stille nacht
- Praeludium "Verbondslied" (jongelingsvereeniging)
- Schlummerlied
- Barcarole
- Barcarole
- Variaties Oud-Wilhelmus ; Mecklenburgs Volkslied
- Oud Transvaalsch volkslied
- Wien Neerlands bloed ; Wacht am Rhein
- Adagio cantabile
- Ave Maria
- Abendlied
- Chant sans paroles
- Pelgrimskoor ; Gebed van Elisabeth (Tannhäuser)
- Praeludium
- Nocturne
- Nocturne
- Fuge über: "Kyrie eleison, Christe eleison!"
- Variaties Oud-Wilhelmus
- Nun beut die Flur
- Aria no. 4 uit Elias
- Allegretto
- Frühlingslied
- Wierook
- Lied ohne Worte
- Erinnerung (Arabesken no. 3)
- Wiegenlied
- Weihnachtsbotschaft
- Neujahrs-Erinnerungen
- Corneliusmarsch
- Klokken (Middelburg)
- Canti firmi om 4-stemmig uit te werken
- Etudes
- "Het voetvolk"
- Marsch
- Marsch
- De Hollandsche vlag
- Danklied
- Paaschzang
- De zee
- Gedenkklank
- Lätare
- Rückerrinnerung
- Le nouvel-an
- Bagatelle
- Marsch
- Albumblad
- Voor mijn vader
- Wiegelied (Brabantsch)
- Bagatelle voor mijn vader
- Zonsondergang
- Neem u in acht!
- (Feest-)Marsch
- Zie niet om
- (Feest-)Marsch
- Noord-Zeebad-lied
- Zij is ziek
- Vacantie L.H. "Het Geuldal"
- Kroningslied
- Haar lievelingsplekje
- Sandmännchen
- Hochsommer
- Hab Dank
- Waldfriedhof
- Mietje
- Het meezennestje
- Singelvest
- Land en stad
- Najaarsverven
Discografie
- Margreeth Chr. de Jong, All-Round Organ Sound (DH8206022, 2006). Op deze cd van Van Os verzamelalbum; van Van Os, is alleen het Herfstlied opgenomen.
Auteurs
-Hilal Dogan en Jules Kuiper (UCR), 2012
Literatuur
-Verzamelmap handschriften A. van Os, Zeeuwse Bibliotheek, Middelburg.
