Domburg
| Domburg |
|---|
Inhoud
Gemeente en dorp: kenmerken
Aan de Noordzee gelegen dorp binnen de gemeente Veere. Domburg telde op 1 januari 2021 1.660 inwoners. Economisch is Domburg vooral ingesteld op toerisme. Domburg is de op twee na oudste badplaats van Nederland. In Domburg is het gemeentehuis van de gemeente Veere gevestigd.
Wapen
Dit is een sprekend wapen. Reeds in 1292 zegelde Willem van Domborch met een burcht. Bij Koninklijk Besluit van 26 september 1969 werd het wapen aan de nieuwe gemeente verleend.
Vlag
De gemeente Domburg voerde voor 1966 onofficieel een blauwe vlag met de burcht uit het wapen en twee smalle golven de witte banen. Deze vlag wordt als dorpsvlag jaarlijks gebruikt bij de plaatselijke ringrijderij.
Varia
Kermis te Domburg op vrijdag volgende op 24 juni. Markt 's maandags in de periode 1 juni-1 sept. Ringrijden.
Monumenten
Ned. Hervormde Kerk (13de eeuw)
De Hervormde kerk is een kerkgebouw te Domburg in de Nederlandse provincie Zeeland, gelegen aan Markt 8. De toren werd gebouwd einde 14e eeuw. Ook het schip werd toen gebouwd, terwijl de noorderzijbeuk in de 15e eeuw tot stand kwam. Het kerkschip brandde af in 1848, en van 1849-1855 werd de kerk herbouwd, waarbij delen van de oude kerkmuren werden gebruikt. Een 15e-eeuws korfboogpoortje bleef behouden. In 1956 werd de toren gerestaureerd, de kerk volgde in 1963. Het kerkgebouw heeft een eenbeukig schip met recht afgesloten koor. De toren heeft vier geledingen en wordt bekroond door een achtkante ingesnoerde naaldspits. Ook heeft ze een overwelfde benedenruimte. In het gebouw bevinden zich psalmborden van het einde der 18e eeuw. De preekstoel is 19e-eeuws. Het interieur wordt overwelfd door een vlak plafond en trekbalken.
Stadhuis (1567)
Het bouwwerk is in 1567 gebouwd voor rekening van de stad Domburg op de plaats waar eerder ook een stadhuis had gestaan. Het gebouw heeft in ieder geval sinds de publicatie van een plaat van Domburg door Smallegange in 1696 geen grote veranderingen ondergaan. Wel is de voorgevel in 1822 opnieuw opgebouwd. In latere jaren hebben aan de oostelijke en noordelijke zijde aanbouwen plaatsgevonden. Het torentje was al in de 16e eeuw van een uurwerk voorzien. De bel die in het torentje hing in 1913, en die wellicht dezelfde is als de bel die er nu hangt, werd door de stad in 1749 in Amsterdam aangeschaft en had het randschrift Hendrik Kemper, Amsterdam, 1725. In 1912 is een nieuw uurwerk geïnstalleerd van B. Eijsbouts uit Asten in Noord-Brabant. Omdat de veel zwaardere en dus goed te onderscheiden kerkklok op het halve uur slechts eenmaal slaat, is het uurwerk van het raadhuis gemaakt om alleen op het halve uur en wel voluit te slaan. Zo wist men welk half uur het was.
Op het torentje bevindt zich een windwijzer met het wapen van Domburg tussen een meerman en een zeemeermin.
In het raadhuis hing in de burgemeesterskamer het schilderij van een ongeboren walvis, die nadat zijn moeder op 4 december 1783 bij het Domburgse strand was gevangen en voor spek versneden, werd tentoongesteld in Middelburg als een 'wonder vis, een vis die nooit geboren is, een vis van honderd twaalf pond, heeft nog geen tanden in zijn mond.' Volgens de tekst op het schilderij ging het om een cachelot ofwel een potvis waarvan de moeder 8000 pond gewogen had. Zowel de afbeelding als de genoemde gewichten maken duidelijk dat het in werkelijkheid een orka geweest moest zijn.
Vroeger hing aan het stadhuis een zware steen met ketting, zoals te zien is op een gravure die werd opgenomen in Bachenie, Vaderlandsche geographie (1791). Volgens artikel 43 van de 'voorboden' was hij bedoeld voor het tuchtigen van ruziënde vrouwen. Zij moesten dan geketend aan de steen een rondje door het dorp maken. Hij zal in 1822 wel verdwenen zijn toen het schavot en de geselpaal die op de zolder van het stadhuis werden bewaard tot brandhout bestemd werden.
Na de hervorming van het gemeentelijk bestuur aan het begin van de 19e eeuw is het 'stadhuis' een 'raadhuis' geworden.
Korenmolen Weltevreden (1817)
Deze korenmolen is gebouwd in 1817, ter vervanging van een eerdere standerdmolen op dezelfde plaats. In 1963 waren er plannen om de molen tot woonhuis om te bouwen, maar daarvoor werd geen vergunning verleend. De toenmalige gemeente Domburg heeft in 1970 de molen gekocht en heeft deze grondig laten restaureren. Met een hoogte van meer dan 22 meter is deze molen goed zichtbaar, al heeft de bebouwing in de omgeving de molen al enigszins ingesloten. De molen is vooral bekend van de schilderijen die Piet Mondriaan ervan maakte tussen 1908 en 1916. Mondriaan maakte deel uit van de kunstenaarskolonie, die begin 20e eeuw in het seizoen veel in Domburg verbleef. Zijn molens zijn eerst figuratief, en worden daarna steeds abstracter. Het bekendst is een doek uit 1911, met een rode molen tegen een blauwe achtergrond.
Villa Carmen Sylva (1887)
Dit rijksmonument is eind 19e eeuw gebouwd door een Duitse eau-de-cologne magnaat en heette eerst villa Maria. Tijdens haar bezoek aan Domburg bracht koningin Elisabeth van Roemenië de middagen het liefst door in de villa. De koningin was ook schrijfster. Onder het pseudoniem Carmen Sylva (het zingende woud) gaf ze sprookjes, vertellingen, sprookjes en romans uit. Na haar vertrek uit Domburg vernoemde de toenmalige eigenaar de villa naar haar. Niet alleen de koningin vond dit een mooie plek. Mondriaan maakte graag schetsen op het strand aan de voet van de duinen bij Villa Carmen Sylva.
Badpaviljoen (1889)
Het Badpaviljoen is een beeldbepalend gebouw op de duinen van de Nederlandse badplaats Domburg. Het bouwwerk werd op 11 mei 1983 als rijksmonument ingeschreven in het monumentenregister.
Het Badpaviljoen werd gebouwd in 1888-1889 in opdracht van de Domburgsche Zeebadinrichting naar een ontwerp van architect J.J. van Nieukerken in een uitbundige Hollandse neorenaissancestijl. De aannemer J.J. Hornstra uit Bergen op Zoom klaarde de klus voor 33.000 gulden. Het gebouw kwam in de plaats van een veel kleiner badpaviljoen dat in 1837 was gebouwd en in 1889 voor de sloop werd verkocht.
In het nieuwe gebouw waren een grote concert- en kuurzaal ondergebracht, omgeven door kleinere ruimten zoals een conversatiezaal, een biljartzaal, een leeszaal voor heren en een salon voor dames.
Tot 1995 bleef het gebouw in gebruik als restaurant. Daarna dreigde verval, maar werd het in 1998 gekocht door een projectontwikkelaar. Een combinatie van restauratie van publieke ruimten, aanbouw in stijl en vestiging van appartementen en een restaurant kon uiteindelijk in 2008 in gebruik worden genomen. In het Badpaviljoen bevinden zich thans negen appartementen en aan de zeezijde restaurant 'Het Badpaviljoen'. De oude Kur/Balzaal werd gerestaureerd.
Watertoren (1933)
De watertoren in Domburg, in de Nederlandse provincie Zeeland, is ontworpen door Hendrik Sangster en in 1933 gebouwd in opdracht van het waterleidingbedrijf van de gemeente Domburg. De toren is 28,5 m hoog en heeft een opslagcapaciteit van 200 m³.
De gemeente Domburg kocht het drinkwater in bij het Gemeentelijk Waterleidingbedrijf van Middelburg, die in het huidige natuurgebied Oranjezon een waterwingebied exploiteerde. Aan de Noordweg tussen Serooskerke en Vrouwenpolder werd het voor Domburg bestemde water afgezonderd in een reservoir en via een pompstation naar de watertoren in Domburg getransporteerd. De watertoren zette de druk op het water in de leidingen naar de huisaansluitingen.
De toren is een rijksmonument en is niet te bezoeken. Het ligt thans midden in het natuurmonument De Manteling van Walcheren. Er is geen voor derden begaanbare weg naartoe. In de Tweede Wereldoorlog werd de toren flink beschadigd. De gedichte gaten zijn nog steeds duidelijk zichtbaar. De kleur van het bovenstuk is afkomstig van de geoxideerde koperen dakplaten. De toren is particulier eigendom en is volledig gerenoveerd. De koperen dakplaten zijn vernieuwd en er zijn enkele ramen toegevoegd. De watertoren dient momenteel als appartement.
Auteur
M.P. de Bruin, J.A. Trimpe Burger enz. Herzien: W. van Gorsel, 2022.
